I- YẾT KIÊU PHẠM HỮU THẾ

          (1242 - 1301)

Yết Kiêu chính tên: Phạm Hữu Thế,người Hải Dương,con ô.Phạm Hữu Huệ & bà Vũ Thị Duyên.Thuở nhỏ nhà nghèo,nhưng có tài lội lặn rất giỏi, được Hưng Đạo Vương thu dụng làm gia tướng và đặt tên là Yết Kiêu. Yết Kiêu cùng với Dã Tượng đã lập nhiều chiến công hiển hách.Ô.cũng từng xả thân cứu chủ tướng thoát khỏi trùng vây của giặc Nguyên Mông.Trước tấm tòng trung nghĩa cao vời của Yết Kiêu và Dã Tượng, Hưng Đạo Vương đã cảm khái:"Ôi, chim hồng hộc sở dĩ bay cao được cũng là nhờ có sáu trụ xương cánh cứng rắn, nếu không, hồng hộc cũng chỉ như chim thường thôi!". Với chiến công,vua Trần đã phong tướng và tước Hầu cho Ô."Triều Trần Hữu Tướng Đệ Nhất Bộ Đô Soái Thủy Quân,tước Hầu".Hiện nay tại huyện Gia Lộc, Hải Dương có đền thờ YK tên Đền Quát và hằng năm cúng tế rất trọng thể vào những ngày 18 - 20 tháng 8 al.Ngoài ra còn có những đền thờ YK ở nơi khác,như đền Nam Hải, huyện Chí Linh,Hải Dương, tại đây  còn lưu truyền được một bảo vật vô giá, đó là chiếc mũ chiến cổ bằng đồng rất nặng của chính Yết Kiêu đội khi đi đánh trận.

    Đuổi giặc xong, Yết Kiêu đã tháp tùng theo phái đoàn Sứ bộ sang Trung Hoa. Nơi ấy, Ô. được lòng của công chúa Nhà Nguyên , rồi chia tay.Tương truyền: Sứ bộ lần sau có nhận những bài thơ của công chúa Nhà Nguyên làm và thêu vào khăn áo gửi theo đoàn Sứ bộ Đại Việt, nhờ chuyển đến Yết Kiêu.Sau đây là những bài thơ:

      TIỄN BIỆT*

Dục biệt khiên Lang Y
Lang kim đáo hà xứ
Bất hận quy lai trì
Mạc hướng lâm cùng khứ.

       BIỆT LY

Dứt áo quặn lòng đau
Chàng định đi chốn nào?
Chẳng ngại ngày về chậm
Chỉ xin đừng phụ nhau..!!

                            NMT dịch

  GIANG LÂU VỌNG NGUYỆT*

Độc thượng giang lâu tứ liễu nhiên
Nguyệt quang như thủy, thủy như thiên
Đồng lai vọng nguyệt nhân hà xứ
Phong cảnh y hy tự khứ niên.

   BÊN LẦU NGẮM TRĂNG

Bên lầu côi cúc ngắm  sông trôi
Lồng lộng trời trăng sóng dập dồi
Năm ngoái cùng ai vui thưởng nguyệt
Bây giờ đối cảnh ngóng xa xôi..!!

                                             NMT cảm dịch

YẾT KIÊU PHẠM HỮU THẾ

Hồ hải phỉ tình lội dọc ngang
Thuyền con đón chủ thoát nguy nàn**
Nghĩa trung dốc sức phò Hưng Đạo
Cơ trí toàn tâm diệt Thoát Hoan
Dưới nước đục thuyền dìm giặc dữ
Trên bờ huơi kiếm giết quân gian
Anh hùng xuất chúng gương kim cổ
Đền Quát hương bay trải ngút ngàn ..!!

  NGUYỄN MINH THANH cẩn tác

* Theo nội dung, người soạn xin phép đặt tựa cho 2 bài thơ.

**Tại Bãi Tân,điểm hẹn bên bờ sông Lục Nam,nơi đây YK một mình ẩn thân,can đảm kiên trì cắm sào đợi chủ tướng Hưng ĐạoVương, mặc dù quân thủy,bộ Đại Việt đã bại trận và tháo lui về Vạn Kiếp.Và Ô.đã cứu chủ tướng thoát vòng vây của giặc trong đường tơ kẽ tóc.Tuyệt vời!!

 
II- DANH TƯỚNG DÃ - TƯỢNG

    Dã Tượng & Yết Kiêu là hai gia tướng của Hưng Đạo Vương đời Nhà Trần.Cả 2 cùng xả thân phò chủ soái HĐV thoát khỏi vòng vây của giặc.Qua những cuộc thi tài với các bộ tướng của Hưng Đạo Vương,Dã Tượng.chỉ thua Phạm Ngũ Lão.Ngoài ra Ô.có biệt tài thuần hóa tượng rừng (dã tượng) và chỉ huy đội tượng binh.Trong trận Chi Lăng quân bộ Đại Việt bại trận phải lui về Vạn Kiếp,thủy quân thì tan rã,Hưng Đạo Vương định rút đi theo chân núi.DT ngại đường núi có thể bi phục binh,nên can và nói :"Yết Kiêu chưa thấy Đại Vương thì nhất định không dời thuyền"Tin lời, Vương bèn đến Bãi Tân, điểm hẹn, quả nhiên chỉ còn Yết Kiêu vẫn kiên trì cắm thuyền đợi chủ,Hưng Đạo Vương cảm động nói:"Ội, chim hồng hộc muốn bay cao nhờ có sáu trụ cánh,nếu không thì cũng như chim thường thôi".Nói xong,Ngài cho lệnh thuyền tách bến,và kỵ binh của gịặc đuổi theo không kịp.Dã Tượng còn có tài xông pha trận mạc nên được vua Trần Nhân Tôn phong Tiết Chế Binh Nhung.Trong Việt Sử Ca của Ngô Nguyễn Trần có đoạn Sử nhạc:

           DÃ TƯỢNG

Giáp bào, đao bén, đứng lưng voi
Dã Tượng anh hùng diệt quân Nguyên
Ra vào sanh tử vì non nước
Muôn đời còn nhớ đến thanh danh
................................................
................................................

                       NGÔ NGUYỄN TRẦN 

           DÃ - TƯỢNG

Xả thân giúp chủ rõ can trường
Nghĩa khí khuông phò Hưng Đạo Vương
Nghị luận quân mưu tài dũng lược
Xông pha trận địa chí kiên cường
Tượng binh huấn luyện nên thuần thục
Bộ tốt trui rèn nắm kỷ cương
Vạn cổ phương danh lưu sử Việt
Tấm lòng trăng sáng chiếu Hồ Gươm*.

         NGUYỄN MINH THANH cẩn tác

* Dã - Tượng & Yết - Kiêu: cả 2 Ô.đều một lòng khuyên Hưng Đạo Vương bỏ thù nhà(do việc Trần Thủ Độ bắt ép Trần Liễu thân sinh HĐVTrần Quốc Tuấn nhường vợ đang có bầu cho vua Tần Thái Tôn) và dốc sức vào việc đánh giặc cứu nước. NGUYỄN MINH THANH, GA, 12 - 2009.