Nguyên tác: Bạch-Cư-Dị

長 恨 歌

白居易

漢皇重色思傾國， 御宇多年求不得。
楊家有女初長成， 養在深閨人未識。
天生麗質難自棄， 一朝選在君王側；
回眸一笑百媚生， 六宮粉黛無顏色。
春寒賜浴華清池， 溫泉水滑洗凝脂；
侍兒扶起嬌無力， 始是新承恩澤時。
雲鬢花顏金步搖， 芙蓉帳暖度春宵；
春宵苦短日高起， 從此君王不早朝。
承歡侍宴無閑暇， 春從春遊夜專夜。
後宮佳麗三千人， 三千寵愛在一身。
金星妝成嬌侍夜， 玉樓宴罷醉和春。
姊妹弟兄皆列士， 可憐光彩生門戶；
遂令天下父母心， 不重生男重生女。
驪宮高處入青雲， 仙樂風飄處處聞；
緩歌慢舞凝絲竹， 盡日君王看不足。
漁陽鼙鼓動地來， 驚破霓裳羽衣曲。
九重城闕煙塵生， 千乘萬騎西南行。
翠華搖搖行復止， 西出都門百餘里。
六軍不發無奈何？ 宛轉蛾眉馬前死。
花鈿委地無人收， 翠翹金雀玉搔頭。
君王掩面救不得， 回看血淚相和流。
黃埃散漫風蕭索， 雲棧縈紆登劍閣。
峨嵋山下少人行， 旌旗無光日色薄。
蜀江水碧蜀山青， 聖主朝朝暮暮情。
行宮見月傷心色， 夜雨聞鈴腸斷聲。
天旋地轉迴龍馭， 到此躊躇不能去。
馬嵬坡下泥土中， 不見玉顏空死處。
君臣相顧盡霑衣， 東望都門信馬歸。
歸來池苑皆依舊， 太液芙蓉未央柳；
芙蓉如面柳如眉， 對此如何不淚垂？
春風桃李花開日， 秋雨梧桐葉落時。
西宮南內多秋草， 落葉滿階紅不掃。
梨園子弟白髮新， 椒房阿監青娥老。
夕殿螢飛思悄然， 孤燈挑盡未成眠。
遲遲鐘鼓初長夜， 耿耿星河欲曙天。
鴛鴦瓦冷霜華重， 翡翠衾寒誰與共？
悠悠生死別經年， 魂魄不曾來入夢。
臨邛道士鴻都客， 能以精誠致魂魄；
為感君王輾轉思， 遂教方士殷勤覓。
排空馭氣奔如電， 升天入地求之遍；
上窮碧落下黃泉， 兩處茫茫皆不見。
忽聞海上有仙山， 山在虛無縹緲間；
樓閣玲瓏五雲起， 其中綽約多仙子。
中有一人字太真， 雪膚花貌參差是。
金闕西廂叩玉扃， 轉教小玉報雙成。
聞道漢家天子使， 九華帳裡夢魂驚。
攬衣推枕起徘徊， 珠箔銀屏迤邐開，
雲鬢半偏新睡覺， 花冠不整下堂來。
風吹仙袂飄飄舉， 猶似霓裳羽衣舞；
玉容寂寞淚闌干， 梨花一枝春帶雨。
含情凝睇謝君王， 一別音容兩渺茫。
昭陽殿裡恩愛絕， 蓬萊宮中日月長。
回頭下望人寰處， 不見長安見塵霧。
唯將舊物表深情， 鈿合金釵寄將去。
釵留一股合一扇， 釵擘黃金合分鈿；
但教心似金鈿堅， 天上人間會相見。
臨別殷勤重寄詞， 詞中有誓兩心知。
七月七日長生殿， 夜半無人私語時。
在天願作比翼鳥， 在地願為連理枝。
天長地久有時盡， 此恨綿綿無絕期。

Trường hận ca

Hán hoàng trọng sắc tư khuynh quốc
Ngự vũ đa niên cầu bất đắc
Dương gia hữu nữ sơ trưởng thành
Dưỡng tại thâm khêu nhân vị thức
Thiên sinh lệ chất nan tự khí
Nhất triều tuyển tại quân vương trắc
Hồi đầu nhất tiếu bách mị sinh
Lục cung phấn đại vô nhan sắc
Xuân hàn từ dục hoa thanh trì
Ôn tuyền thủy hoạt tẩy ngưng chi
Thị nhi phò khởi kiều vô lực
Thỉ thị tân thừa ân trạch thì
Vân mấn hoa nhan kim bộ diêu
Phù dung trường noãn độ xuân tiêu
Xuân tiêu khổ đoản nhật cao khởi
Tùng thử quân vương bất tảo triều
Thừa hoan thị yến vô nhàn hạ
Xuân tùng xuân du dạ chuyên dạ
Hậu cung giai lệ tam thiên nhân
Tam thiên sũng ái tại nhất thân
Kim ốc trang thành kiều thị dạ
Ngọc lâu yến bải tuỳ hòa xuân
Tỉ muội đệ huynh giai liệt thổ
Khả lân quang thái sinh môn hộ
Toại lịnh thiên hạ phụ mẫu, tâm
Bất trọng sinh nam trọng sinh nữ
Ly cung cao xứ nhập thanh vân
Tiên nhạc phong phiêu xứ xứ văn
Hoãn ca mạn vũ ngưng ti trúc
Tận nhật quân vương khán bất túc
Ngư dương bề cổ động địa lai
Kinh phá nghê thường vũ y khúc
Cửu trùng thành khuyết yên trần sinh
Thiên thừa vạn kị tây nam hành
Thuý hoa diêu diêu hành phục chỉ
Tây xuất đô môn bách dư lí
Lục quân bất phát vô nại hà
Uyển chuyển nga mi mã tiền tử
Hoa điền uỷ địa vô nhân thâu
Thuý kiều kim tước ngọc tao đầu
Quân vương yểm diện cứu bất đắc
Hồi khán huyết lệ tương hoà lưu
Hoàng ai tán mạn phong tiêu sách
Vân sạn oanh vu đăng Kiếm các
Nga mi sơn hạ thiểu nhân hành
Sinh kì vô quang nhật sắc bạc
Thục giang thủy bích Thục sơn thanh
Thánh chúa triêu triêu mộ mộ tình
Hành cung kiến nguyệt thương tâm sắc
Dạ vũ văn linh trường đoạn thanh
Thiên triền địa chuyễn hồi long ngư
Đáo thử trù trừ bất năng khứ
Mã ngôi bi hạ nê thổ trung
Bất kiến ngọc nhan không tử xứ
Quân thần tương cố tận triêm y
Đông vọng Đô môn tín mã qui
Qui lai trì uyển giai y cựu
Thái dịch phù dung Vị ương liễu
Phù dung như diện liễu như mi
Đối thử như hà bất lệ thùy
Xuân phong đào lí hoa khai nhật
Thu vũ ngô đồng diệp lạc thì
Tây cung nam nội đa thu thảo
Lạc diệp mãn giai hồng bất tảo
Lê viên tử đệ bạch phát tân
Tiêu phòng a giám thanh nga lão
Tịch diện huỳnh phi tư tiếu nhiên
Cô đăng khiêu tận vị thành miên
Trì trì chung cổ, sở trường dạ
Cảnh cảnh tinh hà dục thự thiên
Uyên ương ngõa lãnh sương hoa trọng
Phỉ thúy khâm hàn thùy dữ cọng
Du du sinh tử biệt kinh niên
Hồn phách bất tằng lai nhâp mộng
Lâm cùng đạo sĩ Hồng đô khách
Năng dĩ tinh thành tri hồn phách
Vị cảm quân vương triển chuyển từ
Toại giáo phương sĩ ân cần mịch
Bài không ngự khí bôn như điển
Thăng thiên nhập địa cầu chi biến
Thượng cùng Bích lạc hạ Hoàng tuyền
Lưỡng xứ mang mang giai bất kiến
Hốt văn hải thượng hữu tiên san
San tại hư vô phiếu diếu gian
Lâu các linh lung ngũ vân khởi
Kỳ trung trác ước đa tiên tử
Trung hũu nhất nhân tự Thái chân
Tuyết phu hoa mạo sâm si thị
Kim khuyết tây sương khấu ngọc toan
Chuyển giáo Tiểu ngọc báo Song thành
Văn đạo Hán gia thiên tử sứ
Cửu hoa trướng lý mộng hồn kinh
Lãm y thôi chẫm khởi bồi hồi
Châu bạc ngân bình dĩ lệ khai
Vân cát bán thiên tân thụy giác
Hoa gian bất chỉnh hạ đường lai
Phong xuy tiên khuyết phiêu phiêu cử
Du tợ nghê thường vũ y vũ
Ngọc dung tịch mịch lệ lan can
Lê hoa nhất chí xuân đái vũ
Hàm tình ngưng thêtá quân vương
Nhất biệt âm dương lưỡng điếu mang
Chiêu dương điện lý ân ái tuyệt
Bồng lai cung trung nhật nguyệt trường
Hồi đầu hạ vọng trần hoàn xứ
Bất kiến Trường An kiến trần vụ
Duy tương cựu vật biểu thâm tình
Điển hiệp kim thoa ký tương khứ
Thoa lưu nhất cổ hiệp nhất phiến
Thoa tịch hoàng kim hiệp phân điền
Đản giáo tâm tợ kim điền kiên
Thiên thượng nhân gian hội tương kiến
Lâm biệt ân cần trọng kí từ
Từ trung hữu thệ lưỡng tâm tri
Thất nguyệt thất nhật Trường sinh điện
Dạ bán vô nhân tư ngữ thì
Tại thiên nguyện tác tị dực điểu
Tại địa nguyện vi liên lí chí
Thiên trường địa cửu hữu thời tận
Thử hận mang mang vô tuyệt kỳ...

Bạch-Cư-Dị

Dịch:

Mối hận lâu dài

Quân vương trọng sắc khuynh thành,
Bao năm kén chọn cũng đành uổng công.
Họ Dương, gái tuổi kén chồng,
Phòng khuê nuôi dạy, người không hay gì.
Sắc trời cho, khó bỏ đi,
Sớm kia trúng tuyển vương thi kén người.
Trăm xinh khi hé miệng cười,
Sáu cung son phấn, không người nào hơn.
Hoa-Thanh, tắm đoá hoa thơm,
Nước ao ấm mát sạch trơn da ngà.
Thị tỳ xúm đỡ tiên nga,
Thấm nhuần ân đó chỉ là ban sơ.
Tóc mây, gót ngọc nhẹ đưa,
Phù dung trướng ấm, xuân vừa qua đêm.
Đêm sao ngắn!...ánh dương lên,
Từ đây vương chậm hoặc quên buổi chầu.
Mãi vui, hầu tiệc nhàn đâu,
Xuân theo xuân đến, đêm hầu qua đêm.
Ba nghìn cung nữ kề bên,
Chỉ yêu thương một, bỏ quên ba nghìn.
Nhà vàng, người đẹp vui đêm,
Lại thêm lầu ngọc say mềm với xuân.
Anh em, vườn ruộng đặc ân,
Khiến thương thiên hạ khởi tâm mong cầu:
Sinh con đẹp tựa hạt châu,
Cứ sinh con gái, chẳng cầu sinh trai.
Cung Ly cao tận mây bay,
Nhạc tiên theo gió lan ngay khắp vùng.
Sáo, đàn, múa, hát tưng bừng,
Suốt ngày say đắm chẳng ngừng, lại đêm!
Ngư-Dương, trống giặc vang rền,
Nghê-Thường vũ khúc cũng liền bỏ ngang.
Hoàng thành gió bụi tràn lan,
Ngàn xe, vạn ngựa, tây nam hướng về.
Thuý-Hoa ủ rũ, thảm thê,
Phía tây trăm dặm, đã lìa Đô-Môn.
Sáu quân chẳng tiến!... Nguồn cơn?
- Mày ngài ngựa trước, chết còn nữa đâu!
Kim thoa, mặt đất ai thâu!
Thuý-kiều, kim-tước cài đầu còn đây!
Quân vương ngoảnh mặt bó tay,
Khi quay lại thấy, lệ đầy tràn mi.
Bụi vàng mờ mịt thấy chi,
Đường mây Kiếm-Các quanh đi quẹo về.
Nga-Mi vắng bóng người đi,
Mặt trời bàng bạc, vương kỳ ủ ê.
Núi sông nước Thục đẹp ghê,
Quân vương sáng, tối, mải mê hận tình.
Hành cung, trăng nhạt sắc hình,
Mưa đêm, nhạc ngựa, hận tình lại khêu!
Trời xoay, vương lại hồi triều,
Qua nơi chốn cũ, tiêu điều...khó đi.
Mã-Ngôi, bùn đọng, thấy gì?
Tìm đâu nét ngọc, còn chi chốn này!
Vua, tôi, áo lệ thấm đầy,
Đô-Môn, lại hướng đường này về đông.
Phù dung Thái-Dịch vẫn trông,
Vị-Ương liễu rủ chờ mong người về.
Phù dung: mặt, liễu: hàng mi,
Cứ trông thấy thế, nhiều khi lệ nhoà.
Gió xuân, đào lý trổ hoa,
Ngô đồng rụng lá, nhạt nhoà mưa Thu.
Tây-Cung, hoa cỏ buồn chưa!
Đỏ hồng, lá rụng nằm bừa lối đi.
Vườn lê, con hát quá thì,
Tiêu phòng, thái giám sầu bi về già.
Cung vàng, tối đóm bay ra,
Đèn mờ, bấc lụn, chẳng sa giấc sầu.
Từ từ trống điểm đêm thâu,
Ngân-Hà sang sáng soi bầu trời khuya.
Mái uyên, sương đã đầm đìa,
Tấm mền Phỉ-Thúy, biết chia ai cùng.
Tử sinh, suy nghĩ mông lung,
Phách hồn sao chẳng về cùng mộng mơ.
Lâm-Cùng, đạo sĩ Hồng-Đô,
Có tài triệu thỉnh được cô hồn về.
Cảm vương tình ý tràn trề,
Dặn dò cặn kẽ mọi bề rồi đi.
Trên không biến hoá diệu kỳ,
Lên trời, xuống đất, chuyện chi cũng rành.
Suối vàng, lên tới trời xanh,
Khắp trong hai nẻo, tìm đành bó tay.
Chợt nghe trên biển...núi này,
Từng không lơ lửng có bầy tiên nga.
Gác mây năm sắc chói loà,
Ở trong, Tiên nữ mộng hoa dệt thầm.
Có nàng tên gọi Thái-Chân,
Mặt hoa, da tuyết, chẳng cần điểm trang.
Mái Tây, then ngọc cửa vàng,
Liền nhờ Tiểu-Ngọc nhắn sang Long-Thành.
Nghe vương gửi sứ Đường đình,
Trướng hoa tỉnh mộng, hồn kinh phách rời.
Mang y, gạt gối, bồi hồi,
Rèm châu, mành bạc, vội dời nhẹ ra.
Tóc mây bới vội, loà xoà,
Mũ hoa đội lệch, bước ra bậc thềm.
Gió đâu thổi phất áo tiên,
Giống như múa khúc vũ tên Nghê-Thường.
Mặt hoa, lệ ngọc trào tuôn,
Cành lê mấy hạt mưa vương trong ngần.
Nghẹn ngào: "Xin tạ thâm ân,
Từ khi ly biệt, sắc âm mờ dần.
Chiêu-Dương đã tuyệt ái ân,
Bồng-Lai cung quế, ngày dần trôi qua.
Cõi trần, nhìn xuống xót xa,
Trường-An, chỉ thấy bụi và mù sương.
Xin trao vật cũ yêu thương:
Thoa vàng hộp khảm tặng vương, mang về.
Một phần kỷ vật cất đi,
Thoa vàng bẻ nhánh, hộp chia mảnh này.
Thương nhau bền tựa vàng đây,
Trên trời, dưới thế, có ngày gặp nhau.
Cáo từ, xin nhắn một câu:
Lời gì hẹn ước trên lầu năm xưa?
Trường-Sinh, song thất - xin thưa -
Nửa đêm thanh vắng say sưa thề bồi:
"Nguyện chim liền cánh tung trời,
Làm cây liền nhánh cõi đời mai sau.
Đất trời tuy mãi dài lâu,
Dẫu cho có tận, hận sầu chẳng nguôi..."

Anh-Nguyên