Thần khúc Dante bài 28 * Sai Mon Thi Dan

Thơ dịch

Thần khúc Dante bài 28

Nhất Uyên Phạm Trọng Chánh * đăng lúc 04:47:19 PM, Sep 08, 2022 * Số lần xem: 807

Hình ảnh

THẦN KHÚC DANTE bài 28 THIÊN ĐƯỜNG THI CA KHÚC X, XI, XII

NHỮNG KHÚC CA THẦN DIỆU

DANTE ALIGHIERI

(1265-1321)

NHẤT UYÊN PHẠM TRỌNG CHÁNH

chuyển ngữ thơ lục bát

THIÊN ĐƯỜNG

THI CA KHÚC X

Vùng trời Sao Mai. Chiêm ngưỡng kiến trúc vũ trụ. Vùng trời thứ tư, Vùng Mặt Trời.

Các thiên thần họp thành vòng nhảy quanh Đăng Tử và Bích Chi. Thánh Thomas d ́ Aquin giới thiệu 12 hiền triết, vương miện vòng thứ nhất : Thần Học và Triết Học.

Nhìn con trai với tình yêu,

Cái này cái khác hiện theo vĩnh hằng.

Đấng Sáng Thế khó tả lòng,*

Chuyển động bởi trí tuệ cùng không gian.

Theo trật tự ai ngắm nhìn,

Mà không cảm thấy vui mừng hân hoan.

Hỡi bạn đọc cùng tôi nhìn,

Thiên cầu cao vợi thẳng cùng một bên,

Nơi hai chuyển động giao hoàn,

Chiêm ngưỡng tác phẩm từ vòm trên cao. 10

Chúa Trời thích thú biết bao,

Với chính mình chẳng thể nào rời xa.

Thấy thế nào điểm tách ra,

Vòng nghiêng từ đó quay đà ngàn sao.*

Đáp ứng thế giới cần nào,

Nếu đường đi các tinh cầu không nghiêng.

Tính năng trời thành hư không,

Và toàn sức mạnh trên trần tiêu tan.

Và nếu xa chẳng thẳng đường,

Lớn hay nhỏ, dưới hay trên sẽ làm, 20

Trật tự thế giới đảo điên.

Bây giờ bạn đọc ngồi yên ghế mình,

Suy nghĩ cảm nhận trước tiên,

Nếu bạn vui thú vượt lên chính mình,

Tôi giúp bạn hưởng tự mình.

Việc này tôi chỉ kẻ cầm bút thôi.

Nhiều công sức đòi hỏi tôi,

Vị Cao Cả quản cai đời thiên nhiên.*

In dấu tính năng trần gian,

Do thời gian với ánh quang của Ngài.* 30

Đến cái điểm tôi nói rồi,

Thực hiện quỷ đạo vòng trời xoán quay.

Và xuất hiện sớm mỗi ngày,

Tôi với Ngài chẳng tỏ bày nhận ra.

Ta đến độ chẳng nhận là,

Một ý nghĩ trước khi qua trong đầu.

Bích Chi dẫn dắt thế nào,

Chổ này chổ khác nhanh sao vô cùng.

Hành động nàng chẳng thời gian,

Chói chang biết mấy hồn trong Mặt Trời. 40

Tôi vào nhìn thấy họ rồi,

Chỉ bằng ánh sáng, không nơi sắc màu.

Dù nghệ thuật kinh nghiệm trong đầu,

Cũng không tưởng tượng nỗi điều đó đâu.

Tôi tin có thể thấy nào,

Người muốn thấy, tưởng tượng sao thấp cùng.

Độ cao thế chẳng lạ lùng,

Chưa bao giờ mắt nhìn trong Mặt Trời,

Đấy của gia đình thứ tư,*

Đấng Cha Cao Cả ước mơ trọn thành. 50

Cho thấy Ngài quý yêu mình.

Bích Chi bỗng nói : “Xin chàng tạ ơn.

Tạ ơn Mặt Trời thiên thần,*

Đã đưa chàng đến lên trên cõi thần.”

Chưa bao giờ có người trần,

Sẵn sàng lời tỏ bày tâm kính sùng.

Sẵn lòng vì Chúa dâng mình,

Tôi nghe lời ấy với lòng tin yêu,

Hướng về Ngài mãnh liệt nhiều,

Khiến Bích Chi bị lu mờ lãng quên, 60

Chẳng phật ý, nàng vui hơn,

Rực rỡ đôi mắt hồn nhiên vui cười.

Trí tôi lại phân tán rồi,

Tôi thấy lửa sống động thời sáng lên.

Vây quanh chúng tôi vòng tròn,

Rồi một giọng hát dịu dàng vang lên.

Như thấy nương tử Lã Tôn (Latone) *

Cũng được vây bọc hào quang quanh nàng.

Như sương che khuất thắt lưng,

Nơi Thiên Đình đó tôi mang trở về. 70

Biết bao báu vật tuyệt vời,

Người ta không thể mang ra ngoài Thiên Cung.

Như tiếng hát các thiên thần,

Nếu không có cánh bay cùng đến đây,

Chờ người câm kể chuyện này.

Trong tiếng hát, sức nóng bay Mặt Trời,

Ba lần vây quanh chúng tôi,

Như Sao gần chốn bầu trời Định Tinh.

Có những nàng không nhảy, dừng,

Tạm dừng, im lặng để cùng lắng nghe. 80

Một bài hát mới vọng về,

Tôi nghe thấy một giọng bè cất lên:

“Tia sáng thắp sáng ơn trên,

Tỉnh yêu thật sự lớn cùng yêu thương.

Nhân lên rực rỡ vô cùng,

Dẫn lên cao, bước lên từng bậc thang.

Người không xuống, nếu không lên,

Kẻ nào từ chối rượu vang trong bình.

Chẳng tự do, cơn khát mình.

Như dòng nước chẳng vào cùng biển khơi. 90

Người muốn biết cây nở hoa,

Trong tràng hoa nhảy quanh đua nhẹ nhàng.

Người xinh ngưỡng mộ kẻ phúc ân,

Tôi con cừu nhỏ trong đàn được ban.*

Thánh Dominique dẫn con đường,

Cỏ thơm màu mở, chẳng còn lạc chi.

Nơi gần nhất bên trái này,

Chính Albert đó, vừa thầy vừa anh.*

Ở Cologne, tôi Thomas d ́ Aquin.*

Nếu anh còn muốn biết thêm những người. 100

Hãy vừa nhìn, vừa nghe lời,

Vòng hoa hạnh phúc, hãy vui ngắm nhìn.

Nụ cười từ ngọn lửa hồng,

Của Grazian kẻ đã làm luật nên. *

Người quý báu chốn Thiên Đường,

Kẻ ở bên cạnh giúp dàn hợp ca.

Pétro nghèo, giống người đàn bà,*

Hiến tặng Hội Thánh sản gia của mình.

Ánh sáng thứ năm, đẹp nhất vòng,*

Tình yêu biểu hiện mà toàn thế gian, 110

Dưới trần mong muốn được tin,

Linh hồn cao cả trong vùng ánh quang.

Hiểu biết sâu rộng thật chân,

Chưa từng có một tâm hồn thế đâu.

Bên cạnh ánh sáng đèn thờ,*

Hồn khi con sống đào sâu tâm tình.

Bản chất sứ mệnh thiên thần.

Trong ánh quang nhỏ tầm nhìn xa xôi,

Luật sư Thiên Chúa Giáo cười,*

Mà tác phẩm giúp ích Ngài Augustin. 120

Theo lời ca ngợi vinh quang,

Ánh sáng đến ánh sáng cùng ngợi ca.

Nguồn thứ tám muốn biết qua,

Tầm nhìn tốt đẹp chắc là sướng vui.

Hồn thánh thiện khiến mọi người,*

Nghe ông hiểu được sự đời dối dang.

Thân xác lìa bỏ bình an,

“Trời vàng” nơi đó vẫn còn xác thân.*

Do việc tử đạo an bình,

Còn xa hơn nữa, sáng ngần nhiệt tâm. 130

Hồn Isidoro, Beda và Riccardo.*

Vị này hơn cả kẻ chờ đ̣inh tâm.

Kẻ quay hướng phía tôi nhìn,

Ngọn lửa trong trí tuệ chừng lớn lao,

Ông thấy cái chết chậm quá nào,

Ánh sáng vĩnh cửu ấy là Sigieri.*

Người giảng bài trong phố Vico di Strami,

Chân lý tam đoạn luận gây tai hại mình.”

Rồi như đồng hồ gọi lên,

Tới giờ thức dậy “phu nhân Chúa Trời”.* 140

Bài kinh sáng Chồng thương yêu,

Một bánh xe kéo, đẩy thời bánh kia.

Phát ra âm thanh dịu dàng.

Cho hồn chưa bị ngập tràn yêu thương.

Tôi thấy bánh xe vinh quang,

Chuyển động lăn bánh hòa cùng lời ca,

Trong dịu dàng chẳng biết ra,

Nếu không ở chốn hoan ca vô cùng. 148

CHÚ THÍCH:

3. Trong khổ thơ mở đầu thi ca khúc này, Dante mô tả và giảng giải theo học thuyết Thiên Chúa Giáo. Quá trình sáng tạo và vận hành của Đấng Sáng Thế.

14 Vòng tròn nghiêng le zodiaque. L ́ oblico cerchio. Giải thiên cầu bao gồm Mặt Trời, Mặt Trăng và một số hành tinh khác.

28.Vị Cao cả quản cai đời thiên nhiên : ám chỉ Mặt Trời đang bắt đầu mùa xuân, nên mỗi ngày sớm hơn.

49. Gia đình thứ tư. Các bậc chân phúc vùng trời thứ tư : các nhà thần học, các nhà thông thái, bác học.

53. Mặt Trời các thiên thần : Chúa Trời.

67. Con gái Lã Tôn. Latone là Diane, Mặt Trăng, thần săn bắn.

94. Dòng Dominicain, được giàu có theo sự xứng đáng của mình không đi chệch đường người sáng lập, theo của cải của trần gian.

98. Alberto. Albert le Grand ở Cologne, nhà triết học thần học, gia nhập dòng thánh Dominico, đi dạy học nhiều nơi tại Paris năm 1248-1254, mất năm 1280, có thể là thầy của Saint Thomas.

Thomas d ́ Aguino (1125-1274) được mệnh danh là Tiến sĩ thiên thần, làm giáo sư nhiều trường trong đó có Paris. Có ý kiến cho rằng phần lớn tư tưởng thần học Dante bắt nguồn từ Thánh Thomas.

104 Grazian. tức Francesco Graziano, dạy học ở Bologna từ 1151 đến 1151, viết cuốn Deczetum (Giáo Lệnh) giải thích một số luật lệ giáo hội và luật dân sự.

107. Pietro. Pierto Lombardo mất ở Paris năm 1164, ông dạy thần học tại Paris và trở nên Giám Mục năm 1159 m có người cho rằng thần học các thế kỷ sau đều phát xuất từ tư tưởng của ông.

109. Ánh sáng thứ năm: Hồn Salomon con trai David, vua Do Thái.

115. Đoạn thơ này nói về Dionigi l ́Areopagita, cải đạo sang Thiên Chúa Giáo.

119. Luật sư Thiên Chúa Giáo có chú thích cho rằng đoạn thơ này nói về Paolo Orosio, tác giả quyển Lịch sử chống các dị giáo viết theo đề nghị Thánh Augustin, bảo vệ biện luận cho Thiên Chúa Giáo.

125. Hồn thánh thiện: nói về Boezio được xem là vị thánh tử vì đạo thời Trung Cổ.

131. Isidoro di Siviglia Giám Mục Siviglia.

Beda II Venerabile tác giả sách Lịch sử đạo Thiên Chúa ở Anh.

Riccardo di San Vittore, đại biểu quan trọng của trào lưu thần bí của tôn giáo.

136. Sigieri: Sigieri di Brabante. Giáo sư Khoa Nghệ Thuật Viện Đại Học Paris, giảng bài trên phố Vico de li Strami ở Paris tức rue Fouarre, gần Place Maubert nơi đây có khoa Triết Học. Sigieri bị Thánh Thomas chỉ trích là theo dị giáo, chết dữ dội ở Orvieto Ý năm 1283. Dante vinh danh ông như một nạn nhân của tư tưởng triết học.

140. “Phu nhân Chúa Trời” : chỉ Nhà thờ thức dậy buổi sáng đọc kinh lời Chúa Ki Tô.

THIÊN ĐƯỜNG

THI CA KHÚC XI

Vùng trời thứ tư. Vùng Mặt Trời Thánh Thomas đoán biết những băn khoăn của Đăng Tử và giải thích. Thánh Thomas ngợi ca Thánh François d ́ Assis và chê trách sự thoái hoá các tu sĩ dòng Dominicains.

Ôi con người điên rồ bận tâm,

Lập luận hình thức trở nên tệ tồi.

Làm cánh bay hạ thấp rồi,

Kẻ theo Luật học, kẻ thời Y khoa.

Kẻ khác vì chức lợi to,

Kẻ nghĩ cai trị, mưu mô bạo quyền.

Người tham nhũng, người gian thương,

Người kiệt sức với xác thân vui đùa,

Người thì nhàn hạ thích ưa.

Trong khi thoát khỏi lọc lừa lo toan. 10

Với Bích Chi tới cõi thiên,

Được tiếp đãi thật vẻ vang vô cùng.

Các hồn linh trở lại vòng,

Chổ đứng của họ nơi trong hoa tràng.

Yên như ngọn nến giá đèn,

Tôi nghe nhận thấy từ vùng ánh quang.

Một giọng nói đã từng quen,*

Nay lại tiếp tục rõ ràng cười tươi.

“Tôi thắp lên nhờ ánh sáng Chúa Trời,

Nhưng qua ánh sáng từ nơi vĩnh hằng. 20

Hiểu người nguồn gốc băn khoăn,

Người thắc mắc muốn tôi làm rõ hơn,

Điều nói ngôn ngữ sáng trong,

Thích ứng lý trí điều mong của người”.

Tôi rằng : “ Ở đó người béo ra thôi,

Chưa từng thấy có một người sinh ra,

Ở đây cần rõ với ta,

Chúa thiêng cai quản thiên hà thế gian.

Mọi mắt nhìn bằng khôn ngoan,

Cảm thấy thất bại đáy không vô cùng. 30

Để đến với người yêu thương,

“Người vợ” kẻ lớn tiếng vang gọi chồng.*

Kết hợp nàng, dòng máu phép lành,

Để thêm tin tưởng rõ lòng thủy chung.

Phong hai “hoàng tử tận trung,”*

Làm người hướng dẫn ở gần hai bên.

Người thượng đẳng thần nhiệt tâm,

Còn người kia trí khôn trần gian xưa.

Hào quang thiên thần sáng ngời,

Và ta nói một đồng thời cả hai, 40

Ta nói một, ca ngợi hai,

Sự nghiệp họ một đích thôi chung cùng.

Sông Topino nước giữa vùng,

Chân phúc Ubaldo chọn làm giang sơn.*

Sườn đồi mầu mở trải bên,

Perugia nóng lạnh cùng núi cao.

Cổng Mặt Trời ở phía sau,

Nocera và Gualdo đó thương đau khóc sầu.*

Nơi đứt khúc từ sườn đầu,

Mặt trời thế giới phía sau núi đồi, 50

Như sông Hằng sinh đôi khi,

Mà khi nói nói đến nơi này ích chi,

Vì nói quá ít Assise,*

Gọi Phương Đông đó thế thì đúng hơn.

Vầng dương mọc chưa lâu hơn,*

Bất đầu làm trái đẫt còn thấy cho,

Khích lệ năng lực lớn to,

Khiến cha giận dữ khi vừa thiếu niên.

Theo nghèo khó như người yêu thương,

Chẳng bao giờ mở tới niềm sướng vui. 60

Chỉ tòa án tinh thần thôi,

Vì trước mặt bố kết đôi với nàng.

Lòng yêu ngày mãnh liệt hơn,

Điều này dẫn bởi “người chồng đầu tiên”,*

Nghìn trăm năm nữa tối tăm,

Đợi cho buồn khổ ai trông đoái hoài,

Bên Amiclate chẳng sợ ai.*

Dù cho tiếng quát mọi người sợ run.

Lòng vẫn yên ổn an bình,

Chẳng gì dũng cảm kiêu hùng nào hơn. 70

Maria dưới bậc thềm.

Chúa trên thập tự Mẹ hiền khổ thương.*

Để lời kể đỡ tối tăm,

Từ nay xin nhận rối răm những lời,

Françisco và nghèo khổ song đôi,

Tình nhân hoà hợp mặt người hân hoan.

Tình tuyệt dịu, mắt dịu dàng,

Nảy sinh ra một tâm hồn thánh tâm.

Berbard đáng kính thoạt nhìn,*

Vất giầy theo gót, bình an cõi lòng. 80

Chạy theo, chạy vẫn chậm chân,

Ôi sự giàu có vô cùng thừa dư.

Egidio cởi giày, Silvestro cởi giày,*

Theo sau chồng, vợ quý thay vô vàn

Đi theo thầy và phụ thân,

Với phu nhân mình với gia đình mình đây,

Kết liên sợi thừng một dây,*

Chẳng lòng hèn yếu chau mi thẹn thùng.

Kể cả việc con trai Pietro Bernandone.*

Kể cả dáng điệu lạ lùng đáng thương. 90

Nhưng lòng bày tỏ đế vương,

Với Innocenzio lòng càng sắt đanh.*

Và nhận được từ Giáo Hoàng,

Cái ấn đầu tặng cho riêng dòng mình.

Mà sau Ngài, nghèo khổ con chiên,

Ngợi ca hơn cả quang vinh cõi Trời.

Ý thần thánh Đấng Chăn Chiên,

Mũ thứ hai được tặng phong Giáo Hoàng,*

Honorius vì ý vĩnh hằng,

Được tử vì đạo trong niềm khát khao. 100

Dưới mắt Sultan ngạo cao,*

Rao giảng lời Chúa cùng bao triều thần.

Khi nhận ra dân bất kham,

Khó lòng cải đạo việc làm ích chi,

Ngài quay về Ý hái quả cây,

Trên mỏm núi này giữa Tibre, Arno.

Người cuối nhận Chúa ấn tông đồ,*

Mang trong mình suốt trong người hai năm.

Khi vui lòng Chúa chọn mình,

Khi đưa điều thiện với lòng lớn lao. 110

Lòng khiêm cung bé nhỏ nào,

Cho anh em xứng về sau kế thừa.

Cho người yêu quý nhất đời,

Và lòng yêu mến nhân Ngài lòng tin.

Giữa những linh hồn sáng trong,

Rồi mới rời bỏ về Vương quốc Trời.

Không muốn thân trong quan tài,*

Ai người hiện đại giúp người xứng danh,

Giúp người giữ vững con thuyền,

Thánh Pierre giữ biển khơi đường thẳng đi. * 120

Người vị Giáo trưởng ta đây,*

Bao người theo phụ dưới tay lái chèo.

Nơi Ngài di sản quí trao,

Nhưng đàn chiên mới lại mau trở thành,

Háo ăn tìm đồng cỏ xanh,

Không dừng lại được, khắp đồng lang thang.

Càng đi càng lạc xa đường,

Xa người chăn trở về chuồng khó khăn,

Lông bông nên ít sữa căng,

Có con chiên sợ lạc đường hiểm nguy, 130

Nép bên người chăn, ít đi,

Chỉ cần một chút khăn may áo choàng,

Nếu lời ta hiểu khó hơn,

Nếu người chú ý điều còn lắng nghe,

Sẽ nhớ lại những lời ta,

Lòng mong muốn được phần là thỏa thuê,

Bởi vì tỉa cành cắt che,

Và người sẽ thấy bốn bề sáng trong.

No lòng chẳng sợ lạc đường. 139

CHÚ THÍCH:

17. Thánh Saint Thomas d ́Aquino đã xuất hiện và trò chuyện với Dante TĐ X.99

32. Ngườ vợ : chỉ Giáo Hội. Trong thi ca khúc này Dante sử dụng nhiều ẩn dụ nên chính ông cũng cho rằng lời thơ thành rối rắm, tối nghĩa.

35. Hai hoàng tử tận trung. Đây nói việc Giáo Hội phong chức cho Thánh Francesco nồng nàn lòng bác ái như một thiên thần thượng đẳng (Serafino) và Thánh Domennico chói lọi hào quang trí tuệ như một thiên thần (Cherubino).

44. Ulbaldo : sông Chiasio đổ từ núi Ausciano ở trên Gubbio xuống, ở đây người hằng phúc Ubaldo Baldassini sống cuộc đời tu hành ẩn sĩ. Sông Chiascio sẽ hợp lưu với sông Tupino và cùng đổ vào sông Tevere.

48. Nocera Umbra và Gualdo Tadino là hai thị trấn nhỏ gần Perugia cùng chịu chung một khí hậu Có ý kiến cho rằng họ than khóc vì chế độ các lãnh chúa cai trị ở đây.

53. Ascesi: thổ âm tiếng Toscan của tên thành phố Assisi nổi tiếng. Thánh Francesco quê ở đây, được ca ngợi là Mặt Trời, do đó gọi Assisi là Phương Đông.(Assisi-Oriente).

55. Vầng dương : chỉ Thánh Francesco. Từ khổ thơ này Dante thuật lại cuộc đời huyền thoại của Thánh Francesco theo ngôn từ ẩn dụ và tượng trưng. Thánh Francesco không có vợ và người yêu nào cả. Người phụ nữ đây là sự nghèo khó (La Povertà). Mới 24 tuổi Thánh Francesco đã tình nguyện “kết hôn” với sự nghèo khổ do đó mà gây chiến với bố là Pietro Bernardone (TĐ XI-90) một thương nhân rất giàu có ở Assisi muốn ông tiếp tục thương nghiệp của bố.

64. Người chồng đầu tiên : Jésus Christ.

67. Amiclate : một người đánh cá nghèo, trong cuộc chiến giữa Cesare và Pompea, ông ngủ vẫn để ngỏ cửa, Cesare đến và quát tháo, ông ta không hề run sợ trước Cesare và tin rằng sự nghèo khổ sẽ che chở cho mình tất cả. Dante sử dụng điển tích này để nói rằng : một khi đã kết hôn với sự nghèo khổ thì không còn sợ cái gì nữa.

72. Không chỉ một mình Jésus mà cả sự nghèo khổ cũng bị đóng đinh trên thập tự.

79. Bernardo di Quintavalle sinh ở Assini khoảng 1170, noi gương Thánh Francesco đã chia gia sản mình cho dân nghèo, được ca ngợi là Bernardo đáng kính.

83. Egidio : quê ở Assisi, một người giản dị và từ rất trẻ đã đi theo thánh Francesco.

Silvestro : linh mục ở Assisi nằm mơ thấy có một con rồng quái vật đến tấn công thành phố Assisi nhưng một chiếc thánh giá bay từ miệng Thánh Francesco ra đã xua đuổi được con quái vật. Silvestro liền đi theo Thánh Francesco.

87. Sợi thừng: capestro, là sợi dây để cột ngựa, dắt bò. Người giàu có, quý tộc Âu Châu dùng thắt lưng vàng hay bạc chạm ngọc vàng công phu. Thánh Francesco dùng làm dây thắt lưng biểu thị sự khiêm nhường nghèo khổ.

92. Innocenzio III (1198-1216) Giáo Hoàng lúc đầu đối lập với Thánh Francesco nẳm mơ thấy nhà thờ Thánh Giovanni in Laterano có nguy cơ sụp đổ, may có Thánh Francesco đưa vai ra giữ được liền ban giáo chỉ công nhận Dòng tu Francesco. Sự thực chỉ công nhận bằng lời nói, Dante nói đến cái ấn cho thêm phần quan trọng.

98. Giáo Hoàng Onorio III (Honorus) công nhận chính thức Dòng tu Thánh Francesco bằng giáo chỉ năm 1223.

101. Khoảng năm 1219 Thánh Francesco cùng 12 giáo sĩ đi truyền đạo sang phương Đông, bị bắt làm tù binh ở Saint-Jean d ́ Acre, sau được đưa về Cairo. Francesco truyền đạo cho Sultan (vua) Malek al Kamil nhưng không thành công, tuy vậy Sultan này đã ra lệnh phóng thích đoàn Francesco.

108. Huyền thoại Francesco được ban ấn Giáo Chủ năm 1224 do Chúa trực tiếp trao và Francesco đã giữ hai năm cho đến khi chết. Ấn Chúa là phép lạ hai bàn tay có vết bị đóng đinh như Jésus.

117. Khi sắp chết Thánh Francesco yêu cầu không dùng quan tài mà đặt thẳng thi thể ông vào lòng đất, biểu thị sự khiêm nhường và nghèo khổ.

120. Con thuyền Thánh Pierre : chỉ Giáo Hội Thiên Chúa Giáo.

121. Vị Giáo Trưởng ta đây : tức Thánh Domenico.

THIÊN ĐƯỜNG

THI CA KHÚC XII

Vùng trời Mặt Trời, múa và hát trong tràng hoa thứ hai các nhà hiền triết. Thánh Bonaventura ca ngợi Thánh Dominique và chê trách sự sa sút của dòng Franciscain. 12 nhà hiền triết vòng tràn hoa thứ hai.

Sau khi lời nói cuối cùng,

Ngọn lửa được hưởng ơn lành phúc ban.*

Tràng hoa thần thánh quay tròn,

Khi vòng nhảy múa vẫn con chưa xong,

Vòng nhảy mới đã bao quanh,

Hát hoà giọng hát chân cùng nối chân.

Tiếng ca vang tựa Thi Thần,

Tiếng êm sáo thổi như nàng Nhân Ngư.

Một ánh sáng rực thiên thu,

Như phản chiếu tự mây ru dịu dàng. 10

Hai cầu vòng cùng màu song song,

Như Junon gửi Nữ thần Truyền Tin.*

Từ vòng ngoải sinh vòng trong.

Giống như tiếng nói một nàng lang thang,*

Thất tình trong trời sương lam,

Nhân gian phía dưới mơ màng tiên tri.

Theo giao ước Chúa và Noé,

Cơn Hồng Thủy chẳng bao giờ xãy ra.

Đoá hồng muôn thuở tràng hoa,

Quanh chúng tôi bọc thành hai vòng tròn. 20

Hát lời xa, đáp lời gần,

Bên nhau nhảy múa trong cùng cuộc chơi.

Cùng tiếng hát, ánh sáng tươi,

Ánh quang cùng ánh chơi vơi dịu dàng.

Cùng một lúc ý tương đồng,

Tất cả dừng mắt mơ màng thích vui.

Mở ra và nhắm lại thôi.

Từ lòng một ngọn đến nơi lửa hồng,

Khiến tôi theo tiếng nói vang,*

Như chiếc la bàn theo hướng kim quay. 30

Rằng : “Tình yêu làm đẹp thay,

Về vị giáo trưởng xin tỏ bày nói lên.*

Người nói tốt ta cho anh,

Nói người này, hãy nói tên khác cùng.

Để sánh đôi cùng tiếng danh,

Cả hai cùng đấu tranh cùng dấn thân.

Đội quân Chúa tốn sức công,

Mới vũ trang lại đứng chung ngọn cờ.*

Tiến chậm, sợ sệt, thớt thưa,

Đế Vương cai trị ngôi cơ vĩnh hằng. * 40

Cứu giúp vệ binh khó khăn,

Bằng ân huệ dẫy chưa từng xứng công.

Như ta cứu vị phu nhân,

Hai quán quân đã giúp công nói làm.*

Tỉnh ngộ đám dân lạc lầm,

Ở nơi khởi ngọn gió lành Tây khuê,(Zéphir)*

Nẩy nở chồi lá mới về,

Mà Châu Âu khoát áo mùa xuân xanh.

Không xa sóng vỗ thì thầm,

Dưới trời sau cuộc hành trình dài lâu. 50

Thường ẩn mắt đám mây mù,

Thành Calaruega chốn địa đầu mắn may,*

Chở che dưới tám khiên dầy,

Có con sư tử vươn vai chuyển mình.

Người tình say mê đã sinh,*

Đức tin Thiên Chúa, thánh thần độ nhân.

Cứng rắn với kẻ thù, nhân ái người thân,

Từ khi trí tuệ sinh thành đã nên.

Tràn đầy minh mẫn, tài năng,

Còn trong bụng mẹ đã thành tiên tri,* 60

Lúc hôn lễ cử hành khi,*

Bên bồn nước thánh người vì Đức Tin.

Giúp nhau giúp giải thoát chung,

Phu nhân ban với bao dung tâm đồng.

Trong mơ thành quả ngợi khen,

Của Ngài và kẻ theo chân kế thừa.*

Tên người lòng rõ đã thưa,

Một thiên thần tự Trời vừa đặt tên.*

Từ Đấng Toàn Năng đều thành,

Domenico tên gọi tôi xin nói Ngài, 70

Người làm vườn của Chúa trông coi,

Chúa chọn để được giúp Ngài trông nom,

Người truyền tin Chúa thiết thân,

Mà Ngài bày tỏ bởi tình đầu tiên,

Chính lời thứ nhất Chúa khuyên,

Ngài thường im lặng tỉnh tâm, lời rằng :

“Bà Vú thấy Người nhiều lần,

Ta đến đây bởi việc làm này chăng.

Cha Người Félix đúng không ?

Giovana có phải đúng danh mẹ Người ? 80

Nếu sự dẫn giải đúng thời,

Phải vì thế giới miệt mài kiệt tâm.

Theo Tedeo hay Ostiense,

Nhưng vì yêu thích thức ăn Trời dành.

Thành thông thái chẳng bao năm,

Bắt tay vào việc chăm trồng vườn nho.

Đang tàn rụi vì bàn tay thô,

Mà nơi Toà Thánh xưa giờ dịu êm.

Cho người nghèo chẳng lỗi lầm,

Nay do kẻ giữ quyền hành sút sa. 90

Đòi hỏi không bỏ hai ba,

Để chia cho sáu không là xỏ xin.

Thu lợi người nghèo, chức quyền,*

Mà chống lầm lạc thế gian nhân quần.

Cứu vớt hạt giống vun trồng.

Của hai mươi bốn cây quanh nơi người.

Với giáo lý, ý chí đời,

Ủy nhiệm Toà Thánh để rồi làm theo.

Như dòng thác chảy từ cao.

Đánh vào tà đạo nơi nao rừng dày. 100

Mạnh mẻ hơn nữa nơi này,

Mà sự chống đối mạnh tay bạo cuồng.

Từ đó bao nguồn suối sinh.

Tưới mát vào chốn khu vườn Ki Tô.

Cho tưng bừng sắc lá hoa,

Mà một trong những bánh xe trở thành.

Nơi Hội Thánh bảo vệ mình,

Thắng cuộc nội chiến lẫy lừng trải qua.

Hẵn bây giờ người thấy chưa,

Sự ưu tú đó chính là Thomas. 110

Trước là lịch lãm biết bao,

Những vết xe dẫn của Ngài đi lên,

Vòng bánh tròn bị lãng quên,

Móc meo phủ kín chỉ còn cặn dơ.

Dòng tu người theo chân hờ,

Dẫm lên dấu bước bơ phờ xót đau.

Đầu đuôi dẫm đạp lên nhau,*

Và rồi gặt hái chẳng nào có chi,

Công việc tồi tệ thế thì,

Than vãn cỏ dại, chẳng đầy tủ rương. 120

Nghĩ rằng nếu lật từng trang,

Trong sách ta đọc một trang viết rằng :

“Trước tôi thế nào, nay vẫn còn,*

Chẳng Casale cũng chẳng cùng Acquasparta.*

Người coi giáo luật của ta,

Kẻ thù tránh, kẻ phóng đại ra thi hành.

Tôi là hồn Thánh Bonaventure,*

Xứ Bagnoreggro trọng trách miền lớn lao,

Phần bên trái tôi chăm lo,*

Illuminato và Agustin là ở đây, 130

Người nghèo đầu tiên cởi giầy,

Trở thành bạn Chúa, thắt lưng dây tồi tàn.

Ugo da San Vittore cùng chung,*

Pietro Mangradore và cùng Pietro Spano.*

Mười hai quyể̉n sách tiếng danh.

Tiên tri Natan đó tiếng danh lưu truyền.*

Chisostomo Giáo Chủ, Anselmo Donato chung,*

Nghệ thuật thứ nhất lẫy lừng trong tay.

Raban ở đây cạnh tôi,*

Sáng soi Calabrais tu viện trưởng và rồi Joachim, 140

Tài năng thiên phú được làm,

Sự tranh đua một Giáo Hoàng nơi đây.

Với lòng quý trọng nơi này,

Anh em Thomas lời đầy sáng trong,

Khiến tôi thay đổi nhận chân Dòng này. 145.

CHÚ THÍCH:

2. Ngọn lửa được ban phúc lành : ở đây chỉ Thánh Thomas.

12. Nữ Thần Truyền Tin: Iris trong thần thoại Hy Lạp được Zeus sai xuống trần bằng chiếc móng cầu vòng, nên còn được gọi là nữ thần Cầu Vòng.

14 : Một nàng lang thang : Tiên nữ Eco, yêu Narcisse. Nhưng Narcisse chỉ yêu chính mình, chỉ thích ngắm mình trong bóng nước, nàng thất tình biến thành tiếng nói. Hoa Narcisse củ nở hoa vàng và trắng đầu mùa xuân.

29. Tiếng nói của Thánh Bonaventura.

32. Đoạn thơ này là lời Thánh Bonaventure thuộc dòng tu Francesco. Ông nói : “Người ta : chỉ Thánh Thomas d ́ Aquino đã nói tốt về giáo trưởng của tôi (tức Thánh Francesco d ́ Assisi) nay tôi muốn nói về vị giáo trưởng kia (Tức Thánh Domenico)

38. Ngọn cờ : tức Thập Tự giá.

40. Đế Vương cai trị ngôi cơ vĩnh hằng : Chúa Trời.

52. Calaruega: một thị trấn nhỏ Castille (Castiglia) cũ.

55. Calaruega may mắn vì là nơi đã sinh ra người tình của Đức Tin, chỉ Thánh Domenico sinh năm 1170, không xa vịnh Gascogne.

60. Bà mẹ Thánh Domenico nằm mơ thấy một con chó nửa đen nửa trắng ngậm một bó đuổc định đốt cháy cả thế giới.

67. Người thừa kế : chỉ môn đồ của Thánh Domenico.

68. Tên Thánh Domenico tiếng La Tinh Domimicus có nghĩa là “sở hữu của Chúa”.

Felix: nghĩa là sung sướng hạnh phúc vì đã là thân sinh một vị thánh lớn.

Giovanna, tiếng Pháp là Jeanne, tiếng Do Thái có nghĩa là “nhờ ơn Chúa”

Ostiense : Henri de Suze, chuyên gia nổi tiếng về luật Giáo Hội được phong làm Hồng Y Ostie năm 1262.

Taddeo : Có thể là Thadée Pepoli người Ba Lan chuyên gia nổi tiếng về luật đồng thời với Dante.

93. Nguyên văn tiếng La Tinh Decimas quae sunt pauperum Dei. Nông dân nghèo phải nộp tô cho Giáo Hội. Dante long trọng dùng tiếng La Tinh hàm ý chăm biếm mỉa mai.

117. Các môn đồ thánh Francesco về sau đi theo một đường hướng trái ngược với tôn chỉ người thành lập dòng tu này.

123. Trong dòng tu này vẫn có những môn đồ đi theo các giáo luật do vị thánh sáng lập định ra, nhưng đó không phải là thứ giáo luật “né tránh” hoặc “phóng đại ra” của Ubertino da Casale hoặc của Matteo di Acquasparta.

Ubertino da Casale sinh năm 1259 ở Casale Monfreto, vào dòng tu này năm 1273 là một trong những người hung hăng nhất sau phải đổi sang Dòng tu Benedettino.

Matteo d ́ Acquasparta vào dòng tu Francesco, được bầu làm Hồng Y năm 1288. được Giáo Hoàng Bonifazio VIII phái đến Firenze để hoà giải mâu thuẩn giữa phái Đen và phái Trắng.

127. Bonaventura : sinh năm 1221 ở Bagnoregio, thuộc Lazio, vào Dòng tu Francescano khoảng năm 1238 hoặc 1243 trở thành Linh mục trưởng của Dòng tu này năm 1257, tác giả sách Tiểu sử Thánh Francesco, tư tưởng giáo lý thường đối lập với Thánh Thomas.

129. Phần bên trái tôi chăm lo. Nguyên tác “sempre pospussi la sinsitra cura”, tôi luôn chăm lo những phần việc bên trái. Bên phải là những việc thuộc về tinh thần, về giáo lý của Giáo Hội, bên trái là những việc thế tục của nhà thờ.

133. Ugo da San Vittore. Sinh khoảng năm 1097 ở Flandre. Nhà thần học huyền bí. Tu sĩ ở tu viện Saint Victor ở Paris. mất năm 1141.

134. Pietro Mangladore tức Pierre le Mangeur, sinh đầu thế kỷ XII, nhà thần học người Pháp, giáo sư Đại Học Paris sau vào tu viện Saint Victor và mất ở đây năm 1179. Pietro Spano. Sinh ở Lisbonne, học Y Khoa, làm Hồng Y năm 1274, được bầu làm Giáo Hoàng năm 1276 dưới danh hiệu Jean XXI, mất năm 1277 nổi tiếng với 12 quyển sách là vị Giáo Hoàng duy nhất được Dante cho lên Thiên Đường.

136. Natan : nhà tiên tri Do Thái. Tại sao Dante lại đặt ông ở đây ? Có ý kiến phỏng đoán rằng cái tên Nathan theo tiếng Do Thái cũng như cái tên Dante đều có nghĩa là “người cho..”

137. Crisostomo tức Thánh Giovanni Crisostomo làm Thượng Phụ ở Constantinoble năm 398 nổi tiếng tài hùng biện.

Anselmo: Sinh ở Aosta năm 1033, một nhà thần học nổi tiếng thời Trung Cổ.

Donato: Elio Donato nhà ngữ pháp nổi tiếng.

139. Raban (Rabano) Raban Maur. Giám Mục ở Mayence, nổi tiếng với tác phẩm diễn giải Kinh Thánh.

140. Gioachim da Flore sinh năm 1130, lập tu viện Saint Giovanni ở Flore năm 1187, mất tại Calabre năm 1202, nổi tiếng diễn giải về Kinh Thánh.

Ý kiến bạn đọc

Vui lòng login để gởi ý kiến. Nếu chưa có account, xin ghi danh.

Menu

Thơ dịch

Ý kiến bạn đọc