Thi Nhân & Danh Tướng Đặng Dung Mài Kiếm Dưới Trăng               (1373  -  1414)    I - Lược sử & Cảm Hoài:  Ô. Đặng Dung, người huyện Thiên Lộc, Nghệ An, con Ô. Đặng Tất. Hai cha con Ông đều phò Nhà Hậu Trần Giản Định Đế. Sau khi cha là Đặng Tất bị GĐĐ giết oan,  Đặng Dung theo phò Trùng Quang Đế, lập được nhiều chiến công hiển hách, trận Thái Gia (Ái Tử,Quảng Trị), Ông đánh úp doanh trại giặc bằng bộ binh và tượng binh, suýt bắt sống được Trương Phụ. Nhưng vì không biết mặt hắn, nên Trương Phụ đã lẫn vào quân binh mà trốn thoát..!! Cuối cùng vì binh ít thế cô, cả chúa tôi đều bị tướng giặc Trương Phụ vây bắt. Trên đường giải đi về Tàu, cả hai chúa tôi đều nhảy xuống biển tuẫn tiết..!! Có chỗ nói Ô.Đặng Dung bị tên Trương Phụ mỗ lấy gan ăn ( ghê qúa, dã man!! ) . Dưới đây là baì thơ CẢM HOÀI duy nhứt của Danh Tướng Đặng Dung:          CẢM HOÀI Thế sự du du nại lão hà Vô cùng thiên địa nhập hàm ca Thời lai đồ điếu* thành công dị Vận khứ anh hùng ẩm hận đa Trí chủ hữu hoài phù địa trục Tẩy binh vô lộ vãn thiên hà** Quốc thù vị báo đầu tiên bạch Kỷ độ Long Tuyền đái nguyệt ma                            ĐẶNG DUNG   * Đồ: chàng bán thịt ( Phàn Khoái ). Điếu: chàng câu cá ( Hàn Tín)                           ** Vãn thiên hà: Do điển thơ Đỗ Phủ:"An đắc tráng sĩ vãn Ngân Hà,Tịnh tẩy giáp binh trường bất dụng"( Ước gì có tráng sĩ kéo sông Ngân xuống, để rửa sạch giáp binh rồi cất đi lâu dài,vì không còn chiến tranh nữa..!! ) Bản dịch của Tản Đà: Việc đời man mác, tuổi già thôi! Đất rộng trời cao chén ngậm ngùi. Gặp gỡ thời cơ may những kẻ, Tan tành sự thế luống cay ai! Phò vua bụng những mong xoay đất, Gột giáp sông kia khó vạch trời. Đầu bạc giang san thù chửa trả, Long tuyền mấy độ bóng trăng soi Bản dịch của Phan Kế Bính: Việc đời bối rối tuổi già vay, Trời đất vô cùng một cuộc say. Bần tiện gặp thời lên cũng dễ, Anh hùng lỡ bước ngẫm càng cay. Vai khiêng trái đất mong phò chúa, Giáp gột sông trời khó vạch mây. Thù trả chưa xong đầu đã bạc, Gươm mài bóng nguyệt biết bao rày. Bản dịch của người biên soạn:             CẢM HOÀI Thế sự miên man, tuổi hắt hiu Đất trời lồng lộng hát ngao nghêu Gặp thời đồ điếu nên công dễ Lỡ vận anh hùng nuốt hận nhiều Xoay trục phò vua mong chuyển hướng Khơi sông gột giáp chẳng thông chiều                             Bạc đầu thù nước buồn chưa trả Mấy bận gươm mài dưới nguyệt xiêu..!!                Nguyễn Minh Thanh cẩn dịch             CẢM HOÀI ( lục bát ) Việc đời dằng dặc, tuổi cao Đất trời lồng lộng nghêu ngao giải sầu Gặp thời toại chí chàng câu Anh hùng lỡ vận gẫm sâu đoạn trường Phò vua vạch đất tầm phương Khơi sông gột giáp không đường tiến lui Bạc đầu thù nước nào nguôi Dưới trăng mài kiếm ngậm ngùi non sông..!!                          Nguyễn Minh Thanh  cẩn dịch I I -  Bài thơ ĐẶNG DUNG MÀI KIẾM DƯỚI TRĂNG; Cảm cảnh người Anh Hùng Tóc Bạc dưới trăng nhọc nhằn mài kiếm mong khôi phục giang sơn cho nòi giống Lạc Hồng. Nhưng trời bất tùy người, cam đành thúc thủ...!! Người biên soạn có bài thơ cảm khái: ĐẶNG DUNG MÀI KIẾM DƯỚI TRĂNG             Mài gươm cặm cụi dưới trăng ngàn Tuổi đã vào chiều việc ngổn ngang Tóc bạc phất phơ soi kiếm bạc Áo lam dầu dãi đẫm sương lam Thái Gia* Trương Phụ kinh hồn phách Mô Độ* Quân Minh loạn ngũ hàng Dốc chí phò vua mưu phục quốc Sa cơ tuẫn tiết hận ngùi mang..!!                        Nguyễn MinhThanh cẩn tác * Địa danh chiến trường.  I I I - Phần kết : Qua bài thơ CẢM HOÀI của Ông Đặng Dung, chúng ta thấy: lời thơ, ý thơ, âm điệu thơ rất bi, hùng, tráng, làm cho ngưòi đọc cảm thông sâu sắc tình cảnh của tác gỉa, của anh hùng bất phùng thời. Đem chiếu rọi công nghiệp của Ông với lời thơ Cảm Hoài, y như Hình với Bóng. Trước thế cuộc bi đát lòng Ông vô cùng bi phẫn.Tuy nhiên không vì bi phẫn mà trầm mình vào hồ rượu như Phạm Thái. Hay phát cuồng chiều chiều vác kiếm chém đá như Tôn Thất Thuyết. Trái lại, lúc nào Ông cũng mưu đồ khôi phục giang sơn cho dù tuổi đã già, vẫn mài kiếm dưới trăng:  "Quốc thù vị báo đầu tiên bạch, Kỷ độ Long Tuyền Đái nguyệt ma" ( Bạc đầu thù nước nào nguôi, Dưới trăng mài kiếm ngậm ngùi non sông ! ) Lý Tử Tấn, học giả đời Hậu Lê nhận xét về Cảm Hoài như sau:"Phi hào kiệt chi sĩ bất năng" ( Nếu không phải là kẻ sĩ, hào kiệt không thể làm được bài thơ nầy )       Về Tâm Sự: xét thấy Tâm sự của ông Đặng Dung không khác mấy "Tâm Sự" hiện nay của nguời Việt dù trong hay ngoài nước..!!       Về Bối Cảnh LỊCH SỬ: thời kỳ của Ô. so với hiện tình cũng gần giống. Tổ Quốc VN đã, đang bị họa xâm lăng từ phương Bắc..Vì vậy, người biên soạn khúc bi sử này rất mong Ý CHÍ ĐẶNG DUNG được truyền đạt đến bốn phương và nhứt là đàn em hậu tấn. Trân trọng.       Nguyễn Minh Thanh  biên soạn    Nguồn: TN ĐT & DN TĐ, gs Trịnh Vân Thanh Wikipedia, Đặng Dung