ĐƯỜNG THI – CHỦ ĐỀ BIÊN TÁI (Kì 16)   Nguyễn Ngọc Kiên  chọn dịch và giới thiệu thơ NHÀ THƠ TRỪ QUANG HY Trừ Quang Hy 儲光羲 (khoảng 706-763), thi nhân đời Đường. Ông đỗ tiến sĩ năm Khai Nguyên thứ 14 (725), cùng triều với Thôi Quốc Phụ 崔國輔, Kỳ Vô Tiềm 綦毋潛.   關山月 -儲光羲 一雁過連營， 繁霜覆古城。 胡笳在何處， 半夜起邊聲。   QUAN SAN NGUYỆT – TRỪ QUANG HY – THỊNH ĐƯỜNG Nhất nhạn quá liên dinh, Phồn sương phúc cổ thành. Hồ già tại hà xứ, Bán dạ khởi biên thanh.   Dịch nghĩa: TRĂNG NƠI QUAN ẢI – TRỪ QUANG HY Một con nhạn bay qua liên doanh trại, Sương dày đặc bao phủ cổ thành. Không biết kèn lá của người Hồ phát ra từ đâu, Mà cứ nửa đêm là nghe được âm thanh miền biên ải. Dịch thơ: TRĂNG NƠI QUAN ẢI – TRỪ QUANG HY Nhạn bay vút quân doanh Sương bao phủ cổ thành Kèn Hồ từ đâu đó Nửa đêm rộn âm thanh.   長安道其一 -儲光羲 鳴鞭過酒肆， 袨服遊倡門。 百萬一時盡， 含情無片言。   TRƯỜNG AN ĐẠO KÌ 1 – TRỪ QUANG HY Minh tiên quá tửu tứ Khứ phục du xương môn Bách vạn nhất thời tận Hàm tình vô phiến ngôn.   Dịch nghĩa: ĐƯỜNG TRƯỜNG AN KÌ 1 – TRỪ QUANG HY Quất roi đi qua quán rượu Phất áo đi vào chốn ca lâu Trăm vạn tiền tiêu hết trong một lúc Ngậm ngùi trong lòng không nói nổi một lời.   Dịch thơ: ĐƯỜNG TRƯỜNG AN KÌ 1 – TRỪ QUANG HY Quất roi qua quán rượu Phất áo chốn ca lâu Trăm vạn tiêu một lúc Ngậm ngùi lời lẽ đâu?   長安道其二 -儲光羲 西行一千里， 暝色生寒樹。 暗聞歌吹聲， 知是長安路。   Phiên âm: TRƯỜNG AN ĐẠO KÌ 2 – TRỪ QUANG HY Tây hành nhất thiên lý, Minh sắc sinh hàn thụ. Ám văn ca xuy thanh, Tri thị Trường An lộ.     Dịch nghĩa:  ĐƯỜNG TRƯỜNG AN KÌ 2 – TRỪ QUANG HY Đi về phía tây một ngàn dặm Bóng tối làm cho cây lạnh lẽo Nghe văng vẳng tiếng ca hát Biết rằng đang trên đường Trường An.   Dịch thơ: ĐƯỜNG TRƯỜNG AN KÌ 2 – TRỪ QUANG HY Về Tây một ngàn dặm Bóng tối cây sắc hàn Văng vẳng nghe tiếng hát Biết rằng tới Trường An   NHÀ THƠ GIẢ CHÍ Giả Chí 賈至 (718-772) tự Ấu Lân 幼鄰, có bản chép Ấu Kỷ 幼幾, người Lạc Dương. Cha ông là Giả Tăng 賈曾 từng làm soạn sách văn cho Huyền Tông. Ông làm Trung thư xá nhân dưới triều Túc Tông, sau làm Nhữ Châu thứ sử, Hữu tán kỵ thường thị. Tác phẩm có "Giả Chí tập" 20 quyển đã thất truyền.   出塞曲 -賈至 萬里平沙一聚塵， 南飛羽檄北來人。 傳道五原烽火急， 單于昨夜寇西秦。   XUẤT TÁI KHÚC – GIẢ CHÍ (THỊNH ĐƯỜNG) Vạn lý bình sa nhất tụ trần, Nam phi vũ hịch bắc lai nhân. Truyền đạo Ngũ Nguyên phong hoả cấp, Thiền Vu tạc dạ khấu tây Tần.   Dịch nghĩa: BÀI CA RA ẢI – GIẢ CHÍ (THỊNH ĐƯỜNG) Bãi cát dài vạn dặm có một chỗ để cát bụi tụ hội, Hịch gọi tòng quân bay ở phương nam, có người lên ải bắc. Lửa trên đài báo nguy của ải Ngũ Nguyên đang báo tin khẩn: Đêm qua chúa Thiền Vu đã xâm chiếm đất Tần phía tây.   Dịch thơ: BÀI CA RA ẢI – GIẢ CHÍ (THỊNH ĐƯỜNG) Cát xa vạn dặm lẫn bụi trần Người tới ải bắc, hịch tòng quân Đài Ngũ Nguyên báo tin hỏa tốc Đêm Thuyền Vu đã chiếm Tây Tần.    春思其一 -賈至 草色青青柳色黃， 桃花曆亂李花香。 東風不為吹愁去， 春日偏能惹恨長。   XUÂN TỨ KÌ 1 – GIẢ CHÍ Thảo sắc thanh thanh liễu sắc hoàng, Đào hoa lịch loạn lý hoa hương. Đông phong bất vị xuy sầu khứ, Xuân nhật thiên năng nhạ hận trường.   Dịch nghĩa: Ý NGHĨ MÙA XUÂN KÌ 1 - GIẢ CHÍ Màu cỏ xanh xanh, màu tơ liễu vàng vàng, Hoa đào đang tơi tả, hoa mận còn thơm. Gió đông đã không giúp thổi cho hết phiền muộn, Lại còn làm tăng thêm mối hận khi xuân về.   Dịch nghĩa: Ý NGHĨ MÙA XUÂN KÌ 1 - GIẢ CHÍ Màu cỏ xanh xanh liễu sắc vàng Hoa đào tơi  tả, mận còn hương Gió đông chẳng thổi bay phiền muộn Lại khiến mùa xuân mối hận tăng.     春思其二 -賈至 紅粉當壚弱柳垂， 金花臘酒解酴醾。 笙歌日暮能留客， 醉殺長安輕薄兒。   Phiên âm: XUÂN TỨ KÌ 2 – GIẢ CHÍ Hồng phấn đương lư nhược liễu thuỳ, Kim hoa lạp tửu giải đồ my. Sinh ca nhật mộ năng lưu khách, Tuý sát Trường An khinh bạc nhi.      Dịch thơ: Ý NGHĨ MÙA XUÂN KÌ 2 - GIẢ CHÍ  Quán má hồng, liễu nhả tơ kia, Hoa vàng rượu nhạt giải đồ mi. Ca sênh chiều tối lưu lòng khách, Say chết Trường An kẻ nhớ quê.   初至巴陵與李十二白，裴九同泛洞庭湖其一 -賈至 江上相逢皆舊遊， 湘山永望不堪愁。 明月秋風洞庭水， 孤鴻落葉一扁舟。   Phiên âm: SƠ CHÍ BA LĂNG DỮ LÍ THẬP NHỊ BẠCH, BÙI CỬU ĐỒNG PHIẾM ĐỘNG ĐÌNH HỒ KÌ 1 – GIẢ CHÍ Giang thượng tương phùng giai cựu du, Tương sơn vĩnh vọng bất kham sầu. Minh nguyệt thu phong Động Đình thuỷ, Cô hồng lạc diệp nhất thiên chu.   Dịch nghĩa: VỪA ĐẾN BA LĂNG CÙNG LÍ BẠCH VÀ BÙI CỬU DU NGOẠN HỒ ĐỘNG ĐÌNH KÌ 1 – GIẢ CHÍ  Gặp nhau trên sông những bạn từng cùng du ngoạn trước đây, Từ xa ngắm núi Tương không nén nổi cơn sầu. Trăng sáng và gió thu thổi trên mặt hồ Động Đình, Con hồng lẻ và nhiều lá rơi bay qua chiếc thuyền con.   Dịch thơ: VỪA ĐẾN BA LĂNG CÙNG LÍ BẠCH VÀ BÙI CỬU DU NGOẠN HỒ ĐỘNG ĐÌNH KÌ 2 – GIẢ CHÍ  Bạn cũ trên sông nay gặp nhau Xa ngắm núi Tương chẳng nén sầu Trăng sáng gió thu Động Đình thổi Cô hồng lá rụng biết bay đâu. Gia Lăng nay thuộc huyện Nhạc Dương, tỉnh Hồ Nam. Năm 759, Lý Bạch trên đường lưu đày thì nhận được chiếu vua ban tha tội. Ông ở lại vùng hồ Động Đình ngao du từ hạ sang thu, tình cờ gặp Giả Chí trên đường bị biếm đi Nhạc châu làm tư mã, nên mới có 3 bài này.    初至巴陵與李十二白、裴九同泛洞庭湖其二 -賈至 楓岸紛紛落葉多， 洞庭秋水晚來波。 乘興輕舟無近遠， 白雲明月弔湘娥。   Phiên âm: SƠ CHÍ BA LĂNG DỮ LÍ THẬP NHỊ BẠCH, BÙI CỬU ĐỒNG PHIẾM ĐỘNG ĐÌNH HỒ KÌ 2 – GIẢ CHÍ Phong ngạn phân phân lạc diệp đa, Động Đình thu thuỷ vãn lai ba. Thừa hứng khinh chu vô cận viễn, Bạch vân minh nguyệt điếu Tương Nga.   Dịch nghĩa: VỪA ĐẾN BA LĂNG CÙNG LÍ BẠCH VÀ BÙI CỬU DU NGOẠN HỒ ĐỘNG ĐÌNH KÌ 2 – GIẢ CHÍ  Hàng cây phong trên bờ trút nhiều lá, Buổi chiều, hồ Động Đình nổi sóng. Đang có hứng, chèo chiếc thuyền nhỏ đi bất kể xa gần, Mây trắng và trăng sáng như đang khóc nữ thần sông Tương.   Dịch thơ: VỪA ĐẾN BA LĂNG CÙNG LÍ BẠCH VÀ BÙI CỬU DU NGOẠN HỒ ĐỘNG ĐÌNH KÌ 2 – GIẢ CHÍ Trên bến hàng phong lá trút ra Động Đình chiều đến nổi phong ba Chèo thuyền đang hứng đi bất kể Mây trắng trăng trong khóc Tương Nga   初至巴陵與李十二白，裴九同泛洞庭湖其三 -賈至 江畔楓葉初帶霜， 渚邊菊花亦已黃。 輕舟落日興不盡， 三湘五湖意何長。   Phiên âm: SƠ CHÍ BA LĂNG DỮ LÍ THẬP NHỊ BẠCH, BÙI CỬU ĐỒNG PHIẾM ĐỘNG ĐÌNH HỒ KÌ 3 – GIẢ CHÍ Giang bạn phong diệp sơ đới sương, Trữ biên cúc hoa diệc dĩ hoàng. Khinh chu lạc nhật hứng bất tận, Tam Tương Ngũ Hồ ý hà trường.   Dịch nghĩa: VỪA ĐẾN BA LĂNG CÙNG LÍ BẠCH VÀ BÙI CỬU DU NGOẠN HỒ ĐỘNG ĐÌNH KÌ 3 – GIẢ CHÍ Lá phong ven sông bắt đầu nhuốm sương, Hoa cúc trên biên ải đã vàng. Chiều xuống mà (khách trên) thuyền nhẹ hứng thú chưa hết, Ý thơ dài như Tam Tương và Ngũ Hồ.   Dịch thơ: VỪA ĐẾN BA LĂNG CÙNG LÍ BẠCH VÀ BÙI CỬU DU NGOẠN HỒ ĐỘNG ĐÌNH KÌ 3 – GIẢ CHÍ  Lá phong ven sông đã nhuốm sương Hoa cúc đã vàng đất biên cương Chiều xuống thuyền nhẹ hứng bất tận Ý thơ tựa Ngũ Hồ Tam Tương.   NHÀ THƠ NHUNG DỤC Nhung Dục 戎昱 người Kinh Nam (nay thuộc Giang Lăng, Hồ Bắc, Trung Quốc), đỗ tiến sĩ. Khi Vệ Bá Ngọc giữ Kinh Nam, ông làm tòng sự. Năm Kiến Trung, ông làm thứ sử Thần, Kiền Châu. Thơ có 5 quyển, biên thành 1 quyển trong "Toàn Đường thi".    湖南春日其一 -戎昱 自怜春日客長沙， 江上無人轉憶家。 光景卻添相思苦， 檐前數片落梅花。   HỒ NAM XUÂN NHẬT KÌ 1 – NHUNG DỤC (TRUNG ĐƯỜNG) Tự liên xuân nhật khách Trường Sa, Giang thượng vô nhân chuyển ức gia. Quang cảnh khước thiêm tương tư khổ, Thiềm tiền sổ phiến lạc mai hoa.   Dịch nghĩa: NGÀY XUÂN Ở HỒ NAM (KÌ 1) – NHUNG DỤC Tự thương mình làm lữ khách ở Trường Sa khi xuân về, Trên sông không có người làm ta nhớ nhà. Quang cảnh càng làm nỗi nhớ buồn khổ hơn, Khi trước diềm mái nhà có vài cánh hoa mai rơi.   Dịch thơ: NGÀY XUÂN Ở HỒ NAM (KÌ 1) – NHUNG DỤC Thương mình xuân đến  ở Trường Sa Trên bến  chẳng ai khiến nhớ nhà Quang cảnh càng làm thêm buồn khổ Trước thềm rơi vài cánh mai hoa   湖南春日其二 -戎昱 三湘漂寓若流萍， 萬里湘鄉隔洞庭。 羈客春來心欲碎， 東風莫遣柳條青。   Phiên âm: HỒ NAM XUÂN NHẬT KÌ 2 – NHUNG DỤC Tam Tương phiêu ngụ nhược lưu bình, Vạn lý Tương Hương cách Động Đình. Ky khách xuân lai tâm dục toái, Đông phong mạc khiển liễu điều thanh.   Dịch nghĩa: NGÀY XUÂN Ở HỒ NAM (KÌ 2) – NHUNG DỤC Sống trôi nổi khắp Tam Tương như cánh bèo trôi, Tương Hương cách hồ Động Đình cả vạn dặm. Xuân về mà lòng viễn khách tan nát, Gió đông cũng đâu làm cho cành liễu xanh tươi.   Dịch thơ: NGÀY XUÂN Ở HỒ NAM (KÌ 2) – NHUNG DỤC Trôi nổi Tam Dương tựa bèo trôi Tương Dương – Động Đình vạn dặm thôi Xuân về lòng khách thêm tan nát Gió đông đâu khiến liễu xanh tươi     旅次寄湖南張郎中 -戎昱   寒江近戶漫流聲， 竹影臨窗亂月明。 歸夢不知湖水闊， 夜來還到洛陽城。   LỮ THỨ KÍ HỒ NAM TRƯƠNG LANG TRUNG – NHUNG DỤC Hàn giang cận hộ mạn lưu thanh, Trúc ảnh lâm song loạn nguyệt minh. Quy mộng bất tri hồ thuỷ khoát, Dạ lai hoàn đáo Lạc Dương thành.   Dịch nghĩa:  Ở đất khách gửi cho quan Trương lang trung đất Hồ Nam Nhà trọ ở gần sông nên nghe tiếng sóng reo, Cành trúc phất phơ bên song làm rối loạn ánh trăng chiếu vào. Trong mộng về đâu có quan ngại mặt hồ rộng, Mới chập tối đã thấy tới Lạc Dương rồi.   Lạc Dương nay là thành phố Lạc Dương, tỉnh Hà Nam, là nơi tác giả đang tới. Ông viết bài này khi nghỉ qua đêm ở nhà trọ.   Dịch thơ:  Ở đất khách gửi cho quan Trương lang trung đất Hồ Nam Nhà trọ gần sông tiếng sóng vang Trúc phơ phất song loạn ánh trăng Mộng về đâu ngại mặt hồ lớn Mới tối mà sao tới Lạc Dương.