Hà Thượng Nhân

 LÃNG NHÂN PHÙNG TẤT ĐẮC

    Nhà thơ Hà Thượng Nhân
    (1920-2011)

Nhà thơ Phạm xuân Ninh, vốn quê làng Hà thượng, thuộc huyện Hậu lộc, tỉnh Thanh hóa, nên, lấy tên làm bút hiệu. Lấy tên cảnh thổ nơi mình làm bút hiệu, như Tản Đà, Tô Giang, Hương Bình, Đông Hồ, Kỳ Xuyên, để, nhắc nhở gốc gác của mình, có ý kiêu trong khiêm tốn... Không ngờ sau này, khi lưu lạc tha phương, những bút hiệu ấy đã mở lại trong tâm hồn chúng ta bao nhiêu nhớ thương về đất cũ...

Viết đến hai chữ Hà thượng, tôi nhớ ngay đến một buổi hội hữu, tôi gặp Hà Thượng Nhân lần đầu tiên, từ khi di cư vào Sài thành. Nhà thơ nổi danh này, nguyên là một đại tá, bấy giờ giữ trọng trách ở tòa báo Tiền Tuyến, thường viết những nhận xét xác đáng về tình hình chính trị, nhưng, cái sở trường lại về thi ca.

Thấy vẻ người phong nhã, cử chỉ đàng hoàng, tôi có cảm tình ngay. Huống chi lại mẫn tiệp, chẳng thua gì người "bảy bước xong bài thơ" khi xưa. Trong khói thuốc, hương trà, ông vừa tiếp chuyện vừa loay hoay bút giấy, một lúc sau đưa tặng tôi bài thơ dài tựa đề là:

NGÂM CHƠI...

Ờ, trong lúc phùng trường tác hí

Dễ khôn kia dám ví dại này!

Trăm năm rũ áo trắng tay

Ngựa xa, một nước cờ bày oái oăm...

Xưa lừng lẫy tiếng tăm Vương Bột

Gác Đằng Vương lạnh một vầng trăng

Bán sinh phong cốt lăng tằng,

Ai rằng dật sĩ, ai rằng lãng nhân?

Nghĩ đến chữ 'bạch vân thương cẩu'

Chút lợi danh bôn tẩu hoài công

Cái ta với cái vô cùng

Biết đâu? Mà có, mà không, mà tìm!

Đem hiện tại nhận chìm dĩ vãng

Lấy tương lai xóa ván bài thua...

Cớ sao những lúc vui đùa

Chẳng đem rốc túi mà mua trận cười?

Năm với tháng, não người nhân thế

Máy thời gian có nể nang mình?

Hát ngao lạc điệu vong tình

Trong ly rượu chát thoáng hình phù du!...

Mấy ngày sau, tôi bị cảm mạo khá nặng, phải vào điểu trị trong bệnh viện Grall. Lúc tỉnh táo, tôi gửi mấy câu phúc đáp bạn:

Đem khối lỗi theo đà phóng lãng

Lớp bi hoan, đắc táng ... nhởn nhơ

Còn đương xem dở ván cờ

Bỗng nghe lọt mấy đường tơ dặt dìu

Trạnh nhớ thủa gió chiều mây sớm

Trăng đầu ghềnh, hoa chớm hơi sương

Biết bao hứng dật ngâm cuồng

Những là hờn giận xót thương nỗi đời

Vòng hình dịch buộc người cô lữ

Lấy hạo nhiên mà giữ tâm thân

Một cơn kịch bệnh bất thần

Trông ra bóng đã vân vân xế mành,

Sinh, lão, tử đã đành mộng ảo

Mộng chưa tàn, ai bảo đừng chơi!

Cổ kim cũng một tiếng cười

Cười đi, cười đến lệ rơi mới là...

Tỉnh say, ta vẫn là ta ...

Một tuần, sau ngày 30 tối thui, tôi đạp xe lên phía Nam Hà, tìm bạn Lê Xuân Giáo. Đến nơi thì, cửa đóng then cài. Hàng xóm nói ông già đã ra nước ngoài, vợ con thì trở lại quê cũ ở Nha trang. Tôi chán ngán quay về, vừa đi được một quãng, gặp ngay Hà thượng đang thẩn thơ tản bộ: nhìn nhau mà thở dài... Không ngờ sau đó, bạn bị 'học tập'. Rồi ở hải ngoại, nghe bạn được 'cởi trói', còn lưu lại Sài gòn.

Một bạn ở Mỹ có chép cho bài thơ mà Hà thượng quân tâm sự, trong thời gian đau buồn:

Kĩu kịt đôi thùng nước

Sá chi cuộc phong trần

Ngày trước chỉ cầm bút

Bây giờ đi chân trần

Ngày trước rộng bốn bể

Bây giờ hẹp góc sân

Rộng hẹp tuy có khác

Trăng gió vẫn ân cần

Hình dạng tuy thay đổi

Vẫn là Hà thượng nhân

Trò bạch vân thương cẩu

Tại làm sao quan tâm?

Hát ngao gửi thiên cổ

Trăm năm cát bụi lầm...

Ta vẫn ca khúc ca nhân ái

Vẫn ung dung phong thái người thơ

Ở tù, hay chẳng ở tù

Xưa kia Uy viễn, bây giờ là ai?

Địa vị khác, mắt tai chẳng khác

Khói thuốc lào ngây ngất vẫn say

Bao năm, ừ nhỉ, đổi thay

Tóc này bạc trắng, lòng này bạc chăng?

Quả là người thơ vẫn phong thái ung dung. Tuổi tôi trộng rồi, không biết còn duyên gặp lại nhau chăng?...

Thì một ngày nào đó, được tin bạn đã tới Mỹ ngày 14 tháng 12 năm 1990, định cư tại San Jose. Mười lăm năm ấy bây giờ... Và... bạn với tôi lại có dịp thư từ trao đổi, vấn an, khuyến khích cùng là an ủi lẫn nhau. Một hôm, bạn gửi tặng tôi một bài thơ:

Biển dâu nghĩ lại biết bao lần

Ôi! Nghĩa tri giao giữa cõi trần!

Bảy chục có ai ngờ tuổi thọ

Muôn ngàn đâu dễ phụ tình xuân

Cổ kim góp lại bao trang sách

Sau trước quy vào một chữ "Nhân"

Sắp Tết bỗng dưng thư bác đến

Bạc đầu, lòng vẫn cứ thanh tân...

mà tôi phụng họa như sau:

Tản cư đồng lứa lại đồng lần,

Hậm hụi cùng nhau giữa bụi trần

Tết gặp thứ Ba hòng nghỉ Tết?

Xuân đeo thu tứ hết mừng xuân

Cho rằng tớ lãng mình không lãng

Há lẽ mình nhân tớ chẳng nhân

Tuổi đầu cổ hi còn tiếc rẻ

Cựu chưa đành tống, hãy nghênh tân...

Lãng Nhân (13-XI-1992)

Lãng Nhân Phùng Tất Đắc
Nhớ Nơi Kỳ Ngộ
nxb ziên hồng / zieleks-usa, 1997