Bế cháu
(Bài 1)

Ông bế cháu đi rong

Từ cuối xóm ngõ đồng

Qua ngõ phe ngõ cả

Cháu ông ngoan ngoan quá

Như một ả mèo con

Đôi mắt mở rất tròn

Cái miệng cười rất điệu

Đi tè Ông biết hiệu

Không ướt tã, ướt quần

Mỗi tháng một lần cân

Cháu lớn nhanh trông thấy

Bao giờ tuổi mười bảy

Tuổi sắp sửa lấy chồng

Ông sẽ sắm áo bông

Sắm màn tuyn màn gió

Chọn anh nào không có

Ông sẽ gả cháu cho

Không thách thịt thách giò

Không thách tiền thách gạo

Ông lại còn chỉ bảo

Đạo làm vợ làm dâu

Cách trồng lúa trồng rau

Cách nuôi gà nuôi lợn

Ôi đến ngày cháu lớn

Liệu ông có còn không

Hay ông đã ra đồng

Và nằm bên cạnh cụ

 

Bài 2

Rảnh việc ông bế cháu

Đi chơi khắp cả làng

Đi dọc và đi ngang

Đi xuôi rồi đi ngược

Qua các nhà uống nước

Nói chuyện cổ chuyện kim

Đôi mắt cháu lim dim

Cũng ra điều thích thú

Rồi cháu thiu thiu ngủ

Chắc là cháu đang mơ

Về những thuở xa xưa

Theo những lời ông kể

Ôi cuộc đời dâu bể

Bao nhiêu chuyện đổi thay

Người ăn ở thảo ngay

Thì chịu nhiều bất hạnh

Kẻ gian tà xiểm nịnh

Lại chức trọng quyền cao

Thực ra chẳng làm sao

Cuộc đời đầy mâu thuẫn

Như Bàng Quyên, Tôn Tẫn

Như Tần Cối, Nhạc Phi

Cháu còn bé tí ti

Đã biết làm sao được.

 

Bài 3

Cái Hân tròn bốn tuổi

Thằng Nguyễn lại ra đời

Ông lại bế đi chơi

Như cái Hân còn bé

Nhờ giời ông vẫn khoẻ

Lưng không mỏi không còng

Rỗi bế cháu đi rong

Vẫn vui như chảy hội

Đường làng mưa thì lội

Hơi nắng đã gồ gề

Thì ra đất Phong Khê

Chưa có gì đổi mới

Thế mà trên thế giới

Qua báo chí truyền thanh

Họ vẫn bảo nước mình

Qua cao trào đổi mới

Người người đều phấn khởi

Trong dân chủ kỷ cương

Từ quần chúng bình thường

Đến những người học thức

Đều đồng tâm hiệp lực

Xây cuộc sống phồn vinh

Họ đâu hiểu nước mình

Đang lâm vào quẫn bách

Đề bao nhiêu chính sách

Ra bao nhiêu chủ trương

Chỉ là dịp mở đường

Cho những phường cơ hội

Làm giàu nhanh như thổi

Tiến chức và thăng quan

Khỏi phải nói phải bàn

Đến đức tài trí tuệ

Đấy cuộc đời là thế

Nghĩ có ngán hay không

Nhưng ông chỉ là ông

Của một bày cháu nhỏ

Quẩn quanh trong xóm ngõ

Gặp ông Sổ ông Hoành

Uống ngụm nước chè xanh

Nói luyên thuyên xích đế

Nếu người ta đánh thuế

Vào những kẻ nói ngông

Thì chắc chắn là ông

Sẽ nộp phần cao nhất

Mai đây thời mục thất

Ông thành nắm sương tàn

Qua câu chuyện dân gian

Của một vùng quê nhỏ

Sẽ có người nào đó

Họ nhắc đến tên ông

Một ông cụ lão nông

Thuộc dòng Lê móc coọc

Cũng đua đòi học mót

Nói cuội và viết nhăng

Các cháu hãy bảo rằng

Đấy là ông tôi đấy.

 

 

 

Đi họp Mặt Trận gửi các cháu

Ông đi họp mặt trận
Trên hội trường uỷ ban
Căn nhà bảy tám gian
Toàn bê tông cốt thép

Trông bên ngoài thì đẹp

Nhưng nóng bức vô cùng

Thật khốn khổ thân ông

Mồ hôi ra lã chã

Các thôn trong toàn xã

Đến đủ mặt đủ đoàn

Từ đảng uỷ, uỷ ban

Đến các nghành các giới

Vụ chiêm vừa thắng lợi

Thuế má cũng xong rồi

Cần thay bậc đổi ngôi

Cho mấy ông cán bộ

Ở thôn không còn chỗ

Trên xã lại khuyết chân

Có phúc phải có phần

Các cụ xưa đã nói

Cũng truyền thanh inh ỏi

Cũng ca hát đủ trò

Tổ chức thực là to

Được mời ai chả thích

Cũng bầu đoàn chủ tịch

Cũng làm lễ chào cờ

Bàn rặt chuyện vu vơ

Đặc đầu Ngô mình Sở

Chỉ riêng ông là vớ

Được một bữa khá to

Ngoài món thịt món giò

Lại còn thêm trứng đậu

Dành phần cho các cháu

Vẫn đánh chén no căng

Gần gũi với cụ Năng

Thuốc hút toàn đầu lọc

Chắc ở nhà cháu khóc

Nên mắt ông máy luôn

Ôi những chuyện đáng buồn

Biết bao giờ cho hết.

 

Ngày đầy tôi cháu

Trải qua mười ba tháng

Hôm nay cháu đầy tôi

Từ biết lẫy biết ngồi

Đến biết bò biết đứng

Cháu bước đi chập chững

Những bước mới vào đời

Vất vả lắm cháu ơi

Gái họ Lê là thế.

 

Giới thiệu ông Sổ với các cháu

Ông Sổ cũng du kích

Cũng kháng chiến như ông

Cũng sửa cầu ngang sông

Cũng tham gia quản trị

Khác ông Ban ông Kỷ

Giống ông Ngợi ông Mầu

Ông Sổ nghỉ đã lâu

Không tham gia công tác

Ông Sổ rất khoác lác

Rất giỏi việc cày bừa

Rất nhớ chuyện đời xưa

Rất lắm con, nhiều vợ

Cái Quyển và cái Vở

Thằng Ghi và thằng Công

Một lũ con nhà ông

Lớn bé đều nheo nhóc

Trên đầu hai thứ tóc

Ông Sổ vẫn lông bông

Tiếng cả lại nhà không

Dặm người không dặm của

Theo họ đằng cụ Chứa

Ông Sổ là anh ông

Theo họ cụ cai Đồng

Ông Sổ là bậc dưới

Nhưng sênh ông hai tuổi

Ông Sổ vẫn là anh

Trai làm rể cụ Hoành

Gái làm dâu cụ Thịnh

Cháu lại gả chồng tỉnh

Ông Sổ khối dâu da

Bạn bè khắp gần xa

Từ ngày còn hoạt động

Người ở trong bộ tổng

Người ở cấp trung ương

Các cháu chớ coi thường

Khi nghĩ về ông Sổ.

 

Sáu chín tuổi nói với các cháu

Năm nay ông sáu chín

Sang năm ông bảy mươi

Nếu được sống như người

Mươi mười lăm năm nữa

Để trông nom nhà cửa

Và dắt cháu đi chơi

Sống những ngày cuối đời

Như một ông đồ cổ

Chờ đến ngày xuống hố

Về thế giới bên kia

Gặp các cụ họ Lê

Những người muôn năm cũ

Để thưa cùng các cụ

Về họ mạc nhà ta

Kẻ gần lẫn người xa

Đều mỗi ngày một khá

Từ việc thôn việc xã

Đến thi cử học hành

Đều có giá, có danh

Đều có quyền, có chức

Nhà đã cao vượt mức

Cửa lại rộng quá tầm

Các cụ ở dưới âm

Đã chắc gì trông thấy.

 

Viết câu đối

Ông lại viết câu đối

Ra trước cổng chùa ta

Đầy kẻ lại người qua

Khối bàn dân thiên hạ

Chữ ông còn cẩu thả

Văn ông vốn quê mùa

Bán người ta không mua

Cho người ta không nhận

Đành viết quanh viết quẩn

Ra cửa miếu cửa đình

Hết thượng đẳng tối linh

Lại không không sắc sắc

Cũng có bằng có chắc

Cũng đúng luật đúng niêm

Thần thánh nếu có thiêng

Chắc cũng không trách móc

Câu mỹ nhân như ngọc

Chữ tế thế kỳ âm(1)

Sợ công chúng hiểu lầm

Nên chịu không dám viết

Chú thích : (1)Trong câu đối của Nguyễn Khuyến.

 

Một ngày không bế cháu

Một ngày không bế cháu

Ông đi họp đi bàn

Chiều đến lại liên hoan

Có cả trà cả rượu

Biết bao giờ cháu hiểu

Thấu tận đáy lòng ông

Những chuyện của, chuyện công

Những chuyện tiền, chuyện thóc

Những tiếng cười, tiếng khóc

Giữa thế kỷ hai mươi

Quan hệ giữa con người

Vẫn còn đầy phức tạp

Trên cánh đồng hợp tác

Lúa vẫn mọc xanh rờn

Có kẻ thiệt người hơn

Có kẻ no, người đói

Nói ra hay không nói

Ông suy nghĩ đã nhiều

Hai chữ ghét chữ yêu

Hai chữ ân chữ oán

Đã bao phen chán nản

Đã muốn kệ sự đời

Kệ dòng nước chảy xuôi

Kệ những trò khuất tất

Nhưng trót yêu sự thật

Trót chuộng lẽ công bình

Được quần chúng đồng tình

Được mọi người sở cậy

Được tai nghe mắt thấy

Bao nhiêu chuyện đáng ngờ

Ông đã viết thành thơ

Để sau này cháu biết

Hôm nay ngày tổng kết

Ông được chén liên hoan

Một bữa chén khá sang

Với chín  mười miếng đậu

Miếng ăn là miếng xấu

Ông đã biết từ lâu

Như con cá mắc câu

Há miệng làm sao được.

 

Viết sớ cho chi bộ đi Huế

Ông viết năm lá sớ

Cho chi bộ làng ta

Một lá cúng chùa nhà

Bốn lá mang vào Huế

Tính danh nhiều vô kể

Kín cả khoảng lưu không

Tiền chỉ được mấy đồng

Nhưng thực  là vinh dự

Kể từ ngày biết chữ

Cho đến tận hôm nay

Được sở cậy việc này

Thực không tiền khoáng hậu

Chữ ông tuy còn xấu

Nhưng đúng mốt văn ngôn

Có tự điển Hán nôm

Tra từng tên từng họ

Viết sớ tuy không khó

Nhưng cũng chẳng dễ đâu

Phải cặn kẽ từng câu

Phải có đầu có đũa

Những ông hoàng bà chúa

Phải biết hiệu biết tên

Những phủ đệ miếu đền

Phải biết cầu biết khấn

Tính ông vốn cẩn thận

Lại sẵn máu” văn chương”

Nên những việc bình thường

Cũng làm ra quan trọng

Đêm nay trời cực nóng

Dưới ánh đèn nê ông

Cặm cụi một mình ông

Vừa viết vừa cười tủm.

 

 Mười tư tháng bảy liên hoan mang phần về cho cháu

Ông sách về cho cháu

Lủng lẳng một gói phần

Đây lộc nước ơn dân

Dành cho người cao tuổi

Cả thịt thà mắm muối

Cũng đáng độ sáu ngìn

Vì ông được ưu tiên

Có cỗ ăn cỗ dựa

Về nhà hỏi nhỡ bữa

Các cháu đã ngủ rồi

Để đấy sợ nó ôi

Đành sáo xào lại vậy

Mai là rằm tháng bảy

Cũng đỡ được khoản chi

Đêm cháu ngủ tì tì

Ông còn thao thức mãi

Nghĩ đi rồi nghĩ lại

Tính trước và tính sau

Tóc đã bạc trắng đầu

Mà vẫn chưa hết dại

Đời có ngang có trái

Người có chính có tà

Chẳng biết tránh cho xa

Cứ chui đầu vào rọ

Hết khua chuông gõ mõ

Lại bạnh cổ hà hơi

Mang cái giọng nịnh đời

Lại ra điều hiểu biết

Đọc đã nhiều tiểu thuyết

Lại học cả Hán văn

Mà hai chữ uống ăn

Con chưa phân hắc bạch

Đành lục tung giá sách

Tìm ẩm thực tu chi

Xem cụ Tản nói gì(1)

Để bảo cho cháu biết

Chú thích: (1)  Tản Đà có viết cuốn sách Ẩm Thực Tu Tri(ăn uống nên biết)

 

 

Nhớ về một thày giáo
(Viết bích báo hộ một cháu trường cấp II)

Năm ông lên bảy tuổi
Ông theo học vỡ lòng
Thày giáo dậy lớp ông
Một con người nho nhã
Thầy quê ngoài dốc Lã
Con cụ tú Yên Thường
Thày thường vận áo lương
 và đi giầy Gia Định
Tuy không phải người t ỉnh
Nhưng thày rất đàng hoàng
Hai năm dưới trường làng

Ông được thầy giảng dạy

Từ dấu than, dấu phẩy

Đến dấu chấm xuống dòng

Từ đọc thạo, viết thông

Đến làm văn, làm toán

Ngày ấy chưa có Đảng

Nhưng ông thấy ở thầy

Đã biết ghét bọn Tây

Đã không ưa luồn cúi

Năm ông lên mười tuổi

Ông theo học chữ nho

Sống cuộc đời học trò

Của thi thư lễ nhạc

Thầy đổi đi trường khác

Khi ông tuổi mười hai

Rồi từ đó đến nay

Năm mươi năm có lẻ

Qua câu chuyện người kể

Ông được biết về thầy

Thày mất tính đến nay

Đã bốn mươi năm chẵn

Ông vẫn thường ân hận

Về con người như ông

Ngoài miệng nói rất thông

Về tôn sư trọng đạo

Mà nhà thờ thầy giáo

Ngay ở Lã Yên Thường

Không có một nén hương

Do bàn tay ông thắp.

 

Nhận ruộng phần trăm

Ông đóng bốn cái cọc
Sang nhận ruộng ưu tiên
Kể ra cũng hơi phiền
Nhưng biết làm sao được
Khi đã tuân phép nước
Là phải thủ lệ làng
Cũng như miệng kẻ sang
Đối với đồ nhà khó
Dẫu vừa thâm vừa nhọ
Cũng phải điểm phải tô
Phải nhiệt liệt hoan hô
Phải đề cao hết cỡ
Cũng có người bớ bở
Cũng có kẻ thiệt thòi
Ai là người hẳn hoi
Ai là người gian giảo
Bẻ măng nhờ có bão
Xé mắm phải mút tay
Đời xưa và đời nay
Đều giống nhau ở đó.

Lê Văn Thục