Thần Khúc Dante bài 26 * Sai Mon Thi Dan

Thơ dịch

Thần Khúc Dante bài 26

Nhất Uyên Phạm Trọng Chánh * đăng lúc 10:35:08 AM, Feb 11, 2021 * Số lần xem: 699

Hình ảnh

THẦN KHÚC DANTE BÀI 26 THIÊN ĐƯỜNG THI CA KHÚC IV, V, VI

NHỮNG KHÚC CA THẦN DIỆU

DANTE ALIGHIERIE

(1265-1351)

NHẤT UYÊN PHẠM TRỌNG CHÁNH

chuyển ngữ thơ lục bát

THIÊN ĐƯỜNG

THI CA KHÚC IV

Vùng trời Mặt Trăng, hai điều nghi ngờ của Đăng Tử. Ngôi vị các người chân phúc ở đâu ? Làm thế nào thực thi công lý thần thánh ? Bích Chi bác bỏ sai lầm của Platon về sự trở lại linh hồn cõi Trời và phân biệt mặt bạo động của ý chí tuyệt đối và ý chí tương đối. Điều nghi ngờ thứ ba.

“Trước hai món xa bằng nhau thôi.

Món ăn lôi cuốn, chết đói người tự do.

Trước khi ăn, vì dằn co.

Giữa hai sói dữ, cùng lo thế nào ?

Con cừu đứng sợ bằng nhau,

Cũng như thế, chó chọn nào hai nai ?”

Tôi im, nhưng ý muốn tôi,

Cả mong muốn lộ rõ nơi mặt mày.

Hai câu hỏi cần thiết đây,

Tôi im lặng, ước muốn này mà thôi. 10

Ước mong lộ rõ nơi tôi,

Hùng hồn hơn cả những lời nói ra.

Bích Chi làm điều Danïello *

Xoa dịu cơn giận Nabuccodonosor điên cuồng.*

Bất công độc ác vô cùng,

Nàng rằng : “Tôi thấy nơi chàng nẩy sinh,

Một hai điều khác quan tâm,

Lại bị cản trở, băn khoăn thốt lời.

Nếu chàng ý chí vững thời,*

Bạo lực nào thể đẩy lui ý chàng ! 20

Với tôi chẳng giảm lòng tin,

Việc nghi ngờ đã cho chàng lý do :

Linh hồn về các vì sao,

Như theo với lý thuyết nào Platon. *

Nguyên nhân khiến chàng băn khoăn,

Đắn đo ngang ngữa, thiệt hơn sa đà.

Tôi bàn điều đáng ngại là,

Thiên thần thượng đẳng không xa Chúa Trời.

Moïse , Samuel và hai Giovani,*

Do chàng mong muốn, cả Maria nữa cùng. 30

Không trú ngụ trời khác vùng,

Linh hồn chàng đã chung cùng thấy trông.

Ở đây dù nhiều ít năm,

Họ đã làm đẹp cho vùng đầu tiên.

Cuộc sống khác nhau dịu êm,

Cảm nhận nhiều ít khí thiêng vĩnh hằng.

Ở đây, chẳng vì hành tinh,

Mà một chức phận được phân cho người,

Hành tinh thấp nhất bầu trời,

Cần phải nói vậy, chàng thời hiểu thông. 40

Vì chỉ hiểu bởi giác quan,

Sau đó mới đến trí năng nối liền.

Vì vậy Kinh Thánh chú tâm,

Khả năng người đủ cho tầm chân tay.

Nơi Chúa Trời khác nơi đây,

Giáo Hội Thánh cũng trình bày thế thôi,

Gabriel, Michel dạng hình người,*

Và cả thánh cứu mù đời Tobia.*

Điều bàn linh hồn của Timéo,*

Cũng không phù hợp với điều thấy sao. 50

Dường ông chỉ cảm nhận nào,

Linh hồn trở lại ngôi sao của mình.

Niềm tin, linh hồn tách phân,

Từ khi tạo hóa sinh nên thân hình.

Tư tưởng ông có khác chăng ?

Có thể không, giữa ngữ ngôn những điều.

Một ý định chẳng diễu trêu,

Bởi vì việc trở lại vào vì sao.

Là vinh dự, hay chê trách nào,

Điều ông đạt đến, ít nhiều thật chân. 60

Nguyên lý sai, hiểu lẫn lầm,

Cho cả thế giới gọi tên tinh cầu :

Sao Mộc, Sao Thủy, Sao Mai.*

Điểm hoài nghi khác chàng thời rối ren.

Nhưng tai hại có ít hơn,

Sự sai trái đó không làm xa tôi.

Nếu chân lý mâu thuẩn thời,

Dưới mắt trần, lý do vì lòng tin.

Chẳng phải dị giáo tối tăm,

Vì ở đây có thể bằng trí năng. 70

Đạt đến được lý thật chân,

Như chàng mong muốn, tôi luôn giúp chàng.

Nếu bạo hành kẻ gánh mang,

Không nhân nhượng với kẻ can hiếp mình.

Hồn chàng thấy, chẳng hồi tâm,

Ý chí không muốn, chẳng làm tắt đi.

Nếu bản chất, ý chí như lửa thì,

Ngàn lần bạo lực, lửa xoay vặn mình,

Nhưng nếu nó chịu thua chăng ?

Nó tuân theo lực, hồn linh đã làm. 80

Khi đã về cõi thánh thần,

Nếu ý chí giữ tiết trung vẹn toàn,

Như thánh Lorenzo trên lửa giàn.*

Khiến Muzio cũng khắc nghiêm tay mình.*

Ý chí dẫn dắt con đường,

Từ nơi tù ngục trở thành tự do.

Ý chí mạnh, nó ban cho,

Nếu chàng đón nhận mong chờ lẽ ra,

Chân lý chàng đã bỏ qua,

Nhiều lần chàng vẫn nghi ngờ bâng khuâng. 90

Nên trở ngại mới phát sinh,

Trước mặt chàng, với bản thân của chàng.

Sẽ còn mệt mỏi, phân vân,

Thực thế tôi khắc sâu trong trí chàng.

Hồn chân phước chẳng dối dang,

Vì linh hồn đó rất gần chân như.

Chàng nghe từ Piccarda ư ,

Constanza giữ khăn tu trọn tình.

Mâu thuẩn điều tôi nói chăng ?

Lẽ thường chàng ạ, sự tình xãy ra. 100

Tránh hiểm nguy, trái lòng ta,

Những việc như thế lẽ ra chẳng làm,

Alcméon cầu cha mình,*

Ra tay giết mẹ sinh thành dưỡng nuôi,

Vừa hiểu, vừa nghịch đạo trời,

Trong trường hợp đó, chàng ơi nghĩ rằng :

Bạo lực, ý chí lẫn chung,

Xúc phạm chẳng thể được lòng thứ tha.

Ý chí tuyệt đối không ác tà,

Tuy nhiên chấp nhận điều mà ngại lo. 110

Từ chối, rơi thảm họa to,

Piccarda đã nói cho thế này,

Ý chí tuyệt đối, nàng tỏ bày,

Còn tôi ý khác cả hai thật cùng.

Dòng sông thánh thiện chảy chung,

Nó chảy từ nguồn chân lý sinh ra.”

An lòng điều nàng nói ra :

“Ôi người yêu mối tình ta ban đầu,

Ôi thánh thần, lời nàng cao sâu,

Tràn ngập sưỡi ấm nguyện cầu lòng thôi. 120

Sức mạnh không đủ tình tôi,

Cảm ơn nàng với những lời nàng ban.

Mong Trời chứng ban phúc ân,

Tôi đà thấy rõ rành rành trong tôi,

Thỏa lòng điều chưa sáng soi,

Ngoài điều đó chẳng nơi chân lý thành.

Dựa nó như thú vật nằm hang,

Chân lý trí óc đạt đường lối thông,

Nó không ước muốn hư danh,*

Ước mong đó nẩy sinh lòng nghi nan, 130

Như chồi non gốc thật chân,

Tạo hóa vượt đỉnh không trung các trời.

Điều mời gọi khuyến khích tôi,

Trân trọng hỏi ý nàng, người yêu thương.

Về chân lý chưa tỏ tường,

Muốn biết có thể làm tròn ước mơ,

Chưa thực hiện bằng việc khác chờ,

Nó không quá nhẹ cho vừa bàn cân.”

Bích Chi nhìn tôi hài lòng,

Lấp lánh ánh sáng thánh thần tình yêu. 140

Sợ thất bại nên nhượng lời,

Tôi kẻ thua cuộc, lặng thôi cúi đầu. 142

CHÚ THÍCH

13.14. Chuyện kể trong Kinh Thánh Daniello (Daniel) nhờ mặc khải của Chúa, đã giảng được giấc mộng của Nabuccodonosor, vua Babylone, người xây dựng kinh đô hùng tráng nhất đương thời và vườn treo Babylone. Ông này đã nổi giận bất công và độc ác, ra lệnh giết các nhà hiền triết Babylone không đoán được giấc mộng của ông, thậm chí còn quên cả nhiệm vụ ông giao phó cho.

19. Ý chí vững: ngầm chỉ hai trường hợp Piccarda và Constanza.

24, 51. Theo Platon, trong Timée (Timéo), có thể Dante đã đọc được trực tiếp qua các bản dịch La Tinh hay qua St Augustin, St Thomas và Macrobe : linh hồn được tạo ra trước thể xác và được ký gửi ở các vì sao, sau khi chết, linh hồn trở lại các vì sao để nhận lại. Lý thuyết này đối lập với Thần học Ki Tô Giáo, lý thuyết này nguy hiểm vì nếu nó đúng Thần Học Ki Tô Giáo sai.

29. Moïse : Người nhận được 10 điều răn Chúa Trời, dẫn dân Do Thái đang làm nô lệ, xây Kim Tự Tháp Ai Cập trở về đất hứa Israel.

Samuel: nhà tiên tri thiết lập chế độ quân chủ Israel.

Hai Giovanni hai thánh Jean. Giovani Battista (Jean-Baptiste) người rửa tội cho Jésus ở sông Jordan và Thánh Jean viết Thánh Kinh.

47- 48. Gabriel, Michel và Raphaël là ba thượng đẳng thần Ki Tô Giáo.

Gabriel xuống trần báo tin Đức Mẹ Maria sẽ sinh ra Jésus.

Michel chiến thắng con rồng, biểu tượng sự xấu, sự ác.

Raphaël chữa cho Tobia khỏi mù mắt.

63. Do hiểu sai lý thuyết của Platon, mà một số ngôi sao được đặt tên Jupiter, Mercure, Mars tên thần thoại Hy Lạp.

83. Thánh Lorenzo: Tư tế nhà thờ Roma bị đưa lên giàn hỏa thiêu năm 258.

Muzio: Caio Muzio Scevola tự đốt tay mình để trừng phạt bàn tay đó đã không giết chết được bạo chúa Porsenna, vua người Etruschi, đang vây hãm Roma.

103. Almeone (Alcméon) trong Ovide, (Métamorphoses IX 407-408): Giết mẹ để báo thù cho cha, Almeone đã cùng một lúc chứng tỏ là người con hiếu thảo và là kẻ giết người. (Xem TT-XII.51)

Trong Odyssée thi hào Homère, vua Agamemnon chiến thắng thành Troie trở về bị vợ là Clytemnestre ngoại tình với kẻ thù mình là Eugistre, giết vua Agamemnon bằng cách tắm chồng và cho mặc áo bịt bùng khâu hai ống tay lại, trong lúc chồng lúng túng trong tay áo bà dùng búa mổ bò chém chết, và phục binh trên bàn tiệc giết toàn bộ binh tướng hầu cận nhà vua. Con trai báo thù cha giết mẹ và tình nhân phơi thây ngoài đồng.

129. Hư danh : Dante viết bằng La Tinh “ frusta”, en vain tiếng Pháp.

THIÊN ĐƯỜNG

THI CA KHÚC V

Vùng trời Mặt Trăng. Tính chất lời nguyền giao ước giữa người và Chúa Trời. Lại đi lên. Bầu trời thứ hai: Vùng trời Sao Thủy (Mercure) linh hồn kẻ làm điều thiện để được vinh danh. Rực rỡ tinh vân và các vị chân phúc.

“Nếu với chàng, tôi rực sáng lửa tình.

Vượt mức điều thấy ở trên dương trần,

Thế thì tôi đã thắng chàng,

Vì điều trước, chớ ngạc nhiên những gì.

Cái nhìn hoàn hảo, hiểu thì,

Thực hành điều thiện, đã đi bước đầu.

Tôi thấy rực rỡ sắc màu,

Vĩnh hằng ánh sáng bắt đầu rạng lên.

Nó luôn bùng cháy duyên tình,

Cái gì quyến rũ trái tim của chàng. 10

Không gì khác dấu vết còn,

Khó nhận ra ánh sáng đang rạng ngời.

Chàng muốn biết việc thiện thôi,

Vì nguyện ước thiếu: tội thời xoá đi,

Cho linh hồn khỏi tội gì.”

Và cất tiếng hát, Bích Chi bắt đầu,

Không muốn bỏ lững mấy câu,

Luận bàn sau lời cầu thánh thiên.

“Quà tặng lớn, Chúa Trời ban.

Trong sự hào phóng luôn luôn của Ngài. 20

Thiện tâm kẻ được ơn Ngài,

Là quyền quyết định con người tự do.

Những tạo vật trí tuệ cho,

Tất cả riêng họ từ thời bẩm sinh,

Chàng sẽ thấy, suy luận rằng,

Giá trị cao nhất lời nguyền tạo ra,

Chúa thuận, khi chàng thuận qua,

Đó là giao ước Chúa và thế nhân.

Ngài hy sinh cả kho tàng,

Bản giao ước đó, tôi đang trình bày. 30

Có thể nào để đổi trao,

Có thể dùng cái Ngài nào đã cho ?

Làm điều tốt, chuyện vất vơ,

Thế chàng rõ, điểm chính giờ đã thông.

Dù Giáo Hội Thánh có khoan hồng,

Điều này dường trái ngược chăng điều rồi.

Chàng nên nán lại bàn ăn thôi,

Vì món ăn mới vừa rồi khó tiêu.

Để tiêu hóa cần giúp nhiều,

Mở rộng tư tưởng với điều tôi khuyên, 40

Hãy ghi sâu, hiểu trong lòng,

Nếu không nhớ được thì không biết nào,

Sự hy sinh đòi hai điều,

Thứ nhất tính chất ra sao khi làm,

Thứ hai điều ước nguyện mang,

Điều này chẳng xoá được chăng bao giờ,

Nếu không tuân thủ luật cho,

Chúng ta đã nói nảy giờ ở trên,

Vì thế Do Thái đặt rằng :

Nhiệm vụ cúng tế dù bằng vật chi, 50

Dẫu đồ hiến tế đổi thay,

Nội dung lời nguyện dù đây thế nào,

Thì cũng không phạm tội đâu,

Nếu nó thay đổi với điều khác đây.

Nhưng chớ chuyển gánh nặng trên vai,

Trọng tài là ta đó, chớ ai, chẳng lầm,

Chìa khóa bạc, với khoá vàng,*

Nếu đổi chìa khoá, mở làm được chi !

Nếu vật để lại thay thì,

Như bốn bằng sáu chẳng gì đổi thay ! 60

Nếu vật mà giá trị đầy,

Có nhiều trọng lượng lệch ngay cân bằng.

Không thể đổi vật không bằng.

Hỡi người trần thế! chớ quên thề nguyền,

Không mù quán, hãy trung thành,

Như Ieptè lời dâng ban đầu.*

“Tôi làm sai” thà một câu,

Hơn làm tệ hại để mau giữ lời.

Hy Lạp Đại Vương điên rồ.*

Iphigénie nước mắt rơi má đào.* 70

Người điên, người hiền như nhau,

Khi nghe hiến tế thương đau thế nào ?

Người Ki Tô cẩn trọng đời,

Chẳng bay đi tựa lông rơi gió đùa.

Nước chẳng rửa sạch hết đâu,

Thánh Kinh Tân, Cựu, hai thu đủ đầy.

Giáo Hội có kẻ chăn bầy,

Thế là đã đủ giúp nguy cứu người.

Nếu kẻ xấu xa kéo lôi,

Hãy làm người, chớ cừu khờ ngốc ngu. 80

Để Do Thái chế nhạo cười *

Cừu non chớ có quên thời khinh cho,

Chê sữa mẹ, nghịch ngây ngô,

Mua vui bằng cách đánh nhau chính mình.”

Lời Bích Chi nói chân tình,

Rồi nàng quay lại, nhiệt nồng hướng nơi,

Điểm rực rỡ nhất cõi Trời,

Và nàng ngừng nói, dáng người đổi thay.

Làm tôi im lặng tỏ bày,

Trong đầu khao khát muốn lời hỏi thêm. 90

Như mũi tên đến hồng tâm,

Trước khi dây chẳng còn rung chút nào.

Vương Quốc thứ hai chúng tôi vào,

Phu nhân tôi, với má đào sướng vui,

Đắm mình ánh sáng thiên thai,

Tinh cầu rực rỡ xanh phai sắc trời.

Ngôi sao thay đổi, cười tươi,

Còn tôi sao ? Tôi. Bản tính người thế nao ?

Có thể chuyển hình thái nào ?

Giống như ao nước trong veo lặng lờ. 100

Cá lao đến, vật ném vào,

Bởi vì chúng nghĩ, thảy đều thức ăn.

Tôi thấy nghìn bóng tưng bừng,

Hướng chúng tôi nói, như trông đợi chờ.

“Đây người tăng trưởng tình ta.”

Và khi một nhóm gần kề chúng tôi.

Linh hồn tràn ngập niềm vui,

Bởi hào quang tỏa từ nơi họ nhìn.

Nghĩ xem bạn đọc, nếu chẳng thêm,

Bắt đầu đây chẳng biết còn ra sao ? 110

Bạn sẽ lo đến dường nào,

Và bạn hiểu ước mơ nào của tôi.

Mong nghe họ nói phận đời,

Ngay khi vừa hiện trước nơi tôi nhìn.

“Hỡi người sinh được phúc ân,

Thấy được vĩnh cửu ngai vàng vinh quang,

Trước khi rời bỏ dương trần,

Chúng tôi rực rỡ trong nguồn sáng soi.

Đang tỏa ra khắp bầu trời,

Nếu người muốn rõ ý tôi, vui lòng.” 120

Một hồn sùng kính lời dâng,

Bích Chi khẽ nói tôi rằng: “Nói lên,

Với niềm tin như thần linh”.

Tôi nhìn : “Muốn biết chân tình ấm êm,

Từ mắt mình, ánh sáng mình,

Càng sáng hơn cả hơn trong nụ cười.

Tôi muốn biết người là ai ?

Linh hồn đáng kính được nơi tinh cầu,

Che người trần, ánh sáng nào.”

Tôi nói như thế hướng vào ánh soi, 130

Đầu tiên đã nói những lời,

Bây giờ càng sáng khắp nơi hơn nào.

Tựa mặt trời dấu che cao,

Bởi nhiều ánh sáng hơi vào nóng ran.

Đã hút hơi nước dày quanh,

Hình ảnh thánh thiện trong lành niềm vui.

Che dấu tôi, ánh sáng soi,

Ẩn kín như thế, thay tôi trả lời,

Nàng hát lên nối tiếp lời. 139

CHÚ THÍCH

57. Hai chìa khoá mà Jésus đã trao cho Thánh Pierro (TTIX 117-129)

66. Ieptè (Jephté) Người Do Thái trước khi có Vua chỉ có Phán Quan là người lãnh đạo cao cấp. Ieptế làm Phán Quan đã thề nếu chiến thắng trở về thì sẽ hiến tế sinh linh đầu tiên bước ra khỏi nhà mình. Kết quả người con gái yêu duy nhất của ông ra đón ông, ông phải thực hiện lời thề đó.

69. Hy Lạp Đại Vương: vua Agamemnon đã hy sinh cô con gái xinh đẹp là Iphigénie (Efigénia) cho thần linh ở Aulia để cầu được gió thuận cho đoàn thuyền đi đánh thành Troie. (Hy Lạp Cổ Đại chia ra nhiều vương quốc các vua bầu vua hùng mạnh nhất để lãnh đạo cuộc chiến thành Troie.)

81. Giudeo, Juif người Do Thái.

93. Vương Quốc thứ hai : Vùng trời sao Thủy (Mercure)

123. Một linh hồn tôn kính. tức Hoàng Đế Juistinïano.(Justinien)

THIÊN ĐƯỜNG

THI CA KHÚC VI

Bầu trời Sao Thủy. Hoàng Đế Justinien nói về lịch sử chiến tranh dưới cờ con Đại Bàng La Mã. Từ Énée (Enea) đến Charlemagne (Carlo Magno). Số phận phái Guelfi và phái Ghibellini chống lại Đế Quốc. Vinh danh Romeo di Villanova.

“Sau Constantin dẫn đại bàng,*

Ngược chiều thiên định, ông từng đi theo,

Anh hùng xưa kết duyên Lavina,*

Trăm năm, trăm năm nữa chim xưa Chúa Trời.*

Cánh vươn cùng tận Âu Châu thôi,

Cận kề non núi nơi người xuất thân.*

Ở đó dưới bóng cánh thần,

Tay này, tay khác cầm quyền thế gian.

Đến tay ta được lưu truyền,

Ta César, Justinien danh là.* 10

Cảm nhận ý Chúa ban ra,

Loại bỏ các luật rờm rà ích chi,

Miệt mài công việc trước khi,

Ta tin bản chất Chúa Ki Tô điều.

Ta yên tâm niềm tin yêu,

Như vị chân phúc Agapit trở thành,*

Vị chăn chiên tối cao, khuyên răn.

Bằng những lời nói, niềm tin chân tình.

Tin Ngài và ta sống trong,

Rõ ràng trong sáng như nhìn thấu nơi. 20

Điều mâu thuẩn đúng và sai.

Con đường Giáo Hội ta vui bước vào.

Chưa ban ân phước ước ao,

Việc cao cả, hết lòng nào sức tâm.

Ta giao Bélisaire đoàn quân.*

Với ông ân huệ Chúa ban ngọt ngào.

Với ta dấu hiệu nghỉ ngơi,

Đến đây kết thúc trả lời hỏi thăm.

Câu hỏi thứ nhất người mong,

Nhưng do tính chất ta cần phải thêm. 30

Để người hiểu lý lẽ thông,

Kẻ nổi dậy chống cờ quân đại bàng.

Kẻ chiến binh, kẻ phản công,

Bao tài năng đã hy sinh dưới cờ,

Xứng đáng danh bởi từ thời,

Pallanta dưới ngọn cờ hy sinh. *

Alba quê hương, biết chăng ?*

Hơn ba trăm năm hết cuộc tranh sơn hà.

So gươm ba đấu với ba,*

Bắt cóc phụ nữ Sabine, đà biết chưa ?* 40

Đến nỗi khổ tự vẫn nàng Lucrezia.*

Bảy triều vua chiếm sơn hà chung quanh.

Biểu tượng được các anh hùng,

La Mã danh tiếng Benno cùng Pirro.*

Chống các ông Hoàng dưới cờ,

Biệt danh Torquato và Quinzio.*

Tóc bồm xồm gia tộc Desi, Fabi,*

Nhờ vinh quang đó, trị vì an vui,

Hạ quân Á Rập ngạo kiêu,*

Theo Haninibal thống lĩnh vượt đèo núi Alpes.* 50

Nơi phát tích dòng sông Pô.*

Những chàng trai trẻ dưới cờ vinh quang.

Scipïon và Pompeo theo đoàn,

Đắng cay đồi núi nơi từng sinh ra.

Đến thời Trời muốn an bài,

Thế giới sạch, ảnh hình Ngài ban ta,

César nắm cờ, ý muốn Roma,

Quân hùng chiếm tận sông Varo và sông Rhin,*

Sông Isère, Saôn, đến sông Seine,*

Và vùng thung lũng sông Rhône suối nguồn. * 60

Sau khi rời Ravenna xuôi dòng,*

Vượt Rubicon nhảy tung lên cánh bằng,

Không bút mực nào thể tả chân.

Lại chuyển quân đội sang vùng Tây Ban Nha.

Về Durazzo, phá Farsalia,*

Sông Nil nóng bỏng, tang ma đầy nhà,*

Trở về Antandro và Simeonta,*

Nơi nó xuất phát, Hector lăng mồ.*

Lại tiến, họa tai Toloméo,*

Giáng sấm sét đến cơ đồ Juba. * 70

Quay trở lại phương Tây ta,

Tiếng kèn trôm-pét trống cờ Pompéo,*

Những gì làm, kế tục nhiều đời,

Bruto, Cassio gào thét trả lời Diêm Vương.*

Moderna, Perugia đau thương,*

Nàng Cléopâtre khóc than buồn rầu*

Trốn chạy, rắn độc nguyện cầu,

Được chết tức khắc, thảm sầu tối tăm.

Cờ đại bàng đến biển Hồng,*

Và đưa thế giới hòa bình cùng nhau. 80

Lệnh đóng cửa đền Giano,*

Nhưng với tất cả cơ đồ đầu tiên,

Ta ca tụng điều cần làm,

Tại những Vương quốc trần gian được phần,

Có vẻ ảm đạm nghèo nàn,

Bàn tay César thứ ba cùng xét xem.*

Mắt sáng suốt, lành trong tim,

Công lý của Chúa ta hằng khát khao,

Đã giao nó qua tay ta nào,

Vinh dự trả hận máu đào ngày xưa. 90

Hãy chiêm ngưỡng chiến công ta,

Với Titus đã trả thù nhà đến nơi.*

Và sự trừng phạt tội xưa.

Khi Lombardi cấu xé vừa nhe răng,*

Giáo Hội Thánh dưới cánh bằng.

Charlemagne chiến thắng từng viện binh.

Người phán đoán những cá nhân,

Mà ta lên án lỗi lầm trước kia.

Nguyên nhân tất cả họa tai,

“Huệ vàng” kẻ lấy chống cờ biểu trưng.* 100

Kẻ kia phục vụ đảng mình,

Đến nỗi khó thấy, lỗi hơn kẻ nào,

Bọn Gibelin riêng đại bàng cao,

Vì không đánh giá ngọn cờ biểu trưng.

Tách rời công lý luôn luôn,

Và Carlos mới với cùng phái Guelfe.*

Chiến đấu, móng vuốt đại bàng,

Vặt lông sư tử đã từng kiêu căng.

Nhiều đứa con đã khóc thầm,

Sai lầm cha chớ nghĩ chăng Chúa Trời. 110

Đổi vũ khí lấy hoa huệ thôi. *

Ngôi sao bé nhỏ đã thời điểm trang.*

Bằng tích cực những linh hồn,

Để danh dự được mãi còn quang vinh,

Và những kẻ thấp ước mong,

Chệch hướng như vậy dù ngàn sáng soi,

Hướng thượng kém nhiệt tình thôi,

Nhưng ta hãy tính phần nơi đền bù.

Niềm vui xứng đáng cho nhau,

Ta không muốn ít, chẳng nhiều quá tay. 120

Chúa công bằng hợp hòa này,

Chúng ta đến nỗi chẳng hay có còn,

Hướng về sự bất chính nào hơn,

Những giọng hát khác hòa âm êm đềm,

Cũng thế mức độ đời thường.

Tạo nên hòa hợp dịu êm tinh cầu.

Trong lòng hạt ngọc trân châu,

Vẫn còn rực ánh sáng mầu Roméo. *

Nghiệp lớn đẹp đẽ còn chưa,

Người Provencaux đã hồ đồ chống ông.* 130

Xin đừng cười con đường lầm,

Hỏng điều thiện người khác, con đường khổ đau.

Raymondo Béringhiere gái bốn cô,

Cả bốn thành Hoàng hậu Roméo mai mối giùm,

Một người hành hương khiêm cung,

Sau này lời dối, đau lòng khiến xui,

Ông đòi tính sổ với người,

Công năm, trả bảy đáng mười mà thôi.

Sau già nghèo khổ ông đi,

Xin ăn nuôi miệng lần hồi kiếm ăn,

Ca ngợi ông càng nhiều hơn. 141

CHÚ THÍCH

1. Constantin I Le Grand. (274-337 sau JC) năm 330 đã dời đô từ Roma đến Byzance, ngược chiều là từ phương Tây sang phương Đông, gọi là Roma mới, sau khi ông chết được đặt tên là tên là Constantinopolis, từ 1453 bị Đế Quốc Hồi Giáo Ottoman chiếm bị đổi tên là Istanbule.

3. Lavina. Énée cháu vua Priam, sau khi thành Troie bị hạ dẫn dân chúng sang lập thành Roma và kết duyên cùng Lavinas, con vua Latinus.

4. Trăm và hơn trăm nữa: Đại bàng La Mã ở Byzance.

6. Con chim xưa Chúa Trời: tức Đế Quốc La Mã, tồn tại 206 năm. Byzance gần Tiểu Á, ở phía Đông nên được xem là tận cùng của Châu Âu và gần những ngọn núi thành Troie từ đó Énée (Enea) đã ra đi.

12. Ta là César. Ta làm Hoàng Đế.

Giustiniano I (Justinien) (482-505) Hoàng đế nổi tiếng của Đế Quốc Đông La Mã, đã ra lệnh lập một Hội Đồng Lập Pháp để chỉnh lý các đạo luật La Mã.

18. Agapito I (Agapit) làm Giáo Hoàng từ năm 533 đến 536.

27. Belisar vị tướng nổi tiếng của Giustiniano đã đánh thắng người Vandili ở Bắc Phi và người Goti ở Italia.

36. Pallante. Con trai của Evandro, vua Latinum, được vua phái đi giúp Enée chống lại quân Turno. Dante xem Pallante là sự hy sinh đầu tiên cho thắng lợi Đế Quốc La Mã.

37. Alba : tức thành phố Alnalonga, do Ascanio con trai Énée thành lập, đặt bản doanh ở đây trong ba trăm năm cho đến cuộc chiến hai nhà Orazi và Curiazi. Ba chọi ba tức ba anh em La Mã và ba Abani. Cuộc đấu gươm đánh dấu sự thắng thế của Roma đ̀ối với Alba.

40. Sabine. (Sabia) Việc bắt cóc các phụ nữ diễn ra dưới triều Romolo. Nàng Lucrezia tự vẫn vì bị con trai vua Targuinio il Superbo làm nhục, ĐN IV.127 có nói nhân vật này.

44-48. Dante gom lại một số cuộc chiến của La Mã đánh người Gaulois do Brenno lãnh đạo, chống Pirro vua xứ Epiro, đến để cứu những người Tarentini. Torquato chiến thắng người Gaulois và người La Tinh.

Quinzo: do từ La Tinh Cincinnus có nghĩa là món tóc, bộ tóc.

Cha con Deci đánh thắng người La Tinh và người Samnites đều tử trận trên chiến trường. Gia đình Fabi nhiều người tử trận trong cuộc chiến với Veio.

51. Á Rập thời Dante gọi tất cả dân Bắc Phi là người Á Rập, sự thực đây là người Cartaginesi.

54. Scipion thắng Hannibale lúc mới 33 tuổi.

Pompéo thắng bọn cướp Tây Ban Nha lúc 25 tuổi.

58-60. Sông Réno : sông Rhin, Senna: sông Seine, Rodano, sông Rhône.

60-70 Tác giả tóm tắt những cuộc hành quân của César, vượt sông Rubicon thời này là biên giới các vùng nước Ý với Gaule nước Pháp thời La Mã.

Durazzo : nay thuộc Albanie.

Farsalia ở Tessaglia thuộc Hy Lạp nơi diễn ra cuộc chiến giữa César và Pompéo.

68. Lucain kể chuyện : au trận thắng Farsalia, César đã đến xem các phế tích thành Troie, đã đến Antadro bến cảng từ đó Énée đã ra đi, rồi đến sông Simois có mộ Hector, con trưởng vua Priam, người chỉ huy quân Troie bị giết bởi Achille sau đó César tiến đánh Ai Cập chiếm vương quốc Toloméo (Ptolémée) giao lại cho Cléopatre.

72. Pompée : César chiến thắng trước tiên Juba , vua Mauritanie, theo phe Pompée. Sau đó đến Tây Ban Nha.

73. Người kế nhiệm tiếp theo đã giương cao lá cờ con đại bàng La Mã là Hoàng đế Augusto gây đau khổ cho Bruto (Brutus) và Cassio (Cassius) ĐN XXXIV 66-69 dưới tường thành Moderna (Modène). Marc Antoine bị đánh bại và thành phố Perugia bị cướp bóc, tàn phá bởi quân đội Octaviano.

76. Cléopâtre ĐN V.63, sau cái chết của Antoine đã tự sát bằng cách để cho rắn độc cắn.

79. Biển Hồng. Hồng Hải/

81. Đền Giano (Janus) Octave kẻ chiến thắng Nữ Hoàng Cléopâtre chiếm Ai Cập, dưới thời Auguste đã đóng cửa đền Giano chỉ mở cửa khi Rome đã có hòa bình sau khi bình định các dân tộc khác.

86. César thứ ba La Mã tức Tiberio.(Tibère)

90. Jésus bị đóng đinh dưới thời Tiberio.

93. Titus tàn phá Jésusalem năm 70, đánh dấu sự kiện kết thúc nhà nước Do Thái, và đày dân Do Thái đi nhiều nơi. Dante xem đây là sự trừng phạt chính đáng đối với việc đóng đinh Jésus lên thánh giá, và đối với tội lỗi cổ xưa của Adam. Trả thù mối thù được Béatrice nhắc đến trong nhiều thi ca khúc sau.

94. “Cái răng Lomgobardi” : từ dùng trong Kinh Thánh. Người Lomgobardi tấn công Toà Thánh, vua Pháp Charlemagne le Grand (Carlo Magno tiếng Ý) theo yêu cầu của Giáo Hoàng Adien Iđã đến cứu năm 774. Dante xem như từ đây có sự liên minh giữa triều đình Pháp và La Mã (dưới đôi cánh của nó). Dante thiết lập sự liên tục giữa Đế Quốc La Mã Cổ Đại (Empire Romain Antique) và Saint Empire Romain.

100. Phái Guelfi không thừa nhận biểu trưng con đại bàng Đế Chế La Mã, còn Ghibellin thì lợi dụng biểu trưng đó cho lợi ích đảng mình.

106. Carlos mới tức Charles II d ́ Angiò, vua Napoli từ 1258 đến 1309.

111. Vũ khí : biểu trưng con đại bàng.

112. Ngôi sao bé nhỏ. Vùng trời sao Thủy nhỏ nhất trong bầu trời.

118-141 Romeo di Vilanova (1170-1250). Quản gia của Bá tước Raimondo Beringhiere xứ Provence, sau khi đã phục vụ ông chủ mình và giúp cho bốn cô gái của chủ đều trở thành Hoàng Hậu, ông bị dèm pha và vu cáo, ông bỏ đi làm người hành hương nghèo khổ; người ta đã xây dựng nhân vật này thành một huyền thoại Dante theo hướng này.

Rainondo Beringhihiere : mất năm 1245 là một quý tộc trẻ đương thời có tài chính trị và quản lý giỏi.

Ý kiến bạn đọc

Vui lòng login để gởi ý kiến. Nếu chưa có account, xin ghi danh.

Menu

Thơ dịch

Ý kiến bạn đọc