Dịch nghĩa:

BÀI THƠ ÔNG GIÀ NÓN LÁ BA MƯƠI
VẦN DẠY CHO CÁC CON
    (ngày này khai bút)  

Từng trải Nam Bắc lẫn Tây Đông  
Chẳng phụ công phu học vấn trong đời
Tóc và da của cha mẹ may không hề hấn gì
Vẻ vang khô héo nối tiếp nhau không cùng
Giường Tây ngồi cao đã quá ba năm
Lúc bĩ cực mới biết là có lúc thái lai
Già được phúc, còn khỏe nhưng chưa hưởng
Ơn lớn lao ưu dưỡng cho đến long chung
Thuyền quay về không vượt qua phá Tam Giang
Thương tổ nhớ quê chứa đầy lòng
Buồn bã lắm người lạnh lẽo thắp một ngọn đèn
Lửa báo hiệu chiến tranh ai đã hỏi tời bên cửa
Quanh gối cháu chắt vui chẳng rời 
 Xếp hàng nhỏ lớn tuổi so le nhau   
Mong sao khi lớn lên đều ngu và chậm chạp
Đó mới là nền móng phúc lộc của nhà ta
Dừng trượng đầu sông làm câu thơ Thức vi
Bóng cây mai giăng xiêng thưa thớt
Xưa nay sự vật không ổn định lâu dài
Than thở lúc quay xe trở về đã xế chiều
Theo di ngôn tin rằng có ơn phước cho kẻ ngu dại
Tụng đọc thi, thư và vẫn ở nơi xưa
Ứng mọi việc phù hợp với trời
Sau khi đều nhau thì lo cho phù hợp
Sợ hãi vì thân thế thuở Đào Lô
Tri thức hậu không có, từ một chữ ngu
Tai mắt đến tuổi già thì lãng và mờ
Tâm thần vẫn mơ nghe vâng dạ
Say trăm chén ngợi ca cho vua thọ như núi Nam
Họ hàng làm ruộng nương chưa hẳn đã mê muội
Chân thành xin bắt chước lời chúc hoa phong
Vua thành kính chăm chăm trong ngóng ngày đến
Tập yên lặng nơi nhà ven núi, cảnh cũng xinh đẹp
Năm ngoái còn có hứng vui cùng người dạo chơi
Gần đây chỉ sớm chiều làm bạn trong thư trai
Nghe nói cỏ bồng đã mọc đầy bờ nước   (câu23)

Danh lợi đã nguội lạnh cùng với tro lòng  
Yêu vật, dời hoa tay tự trồng lấy
Mưu cho tốt đẹp lại chẳng kết quả
Đào biếc và lửa lựu nở ngoài tường
Bản sắc của thư sinh nhận cho rõ
Lúc tuổi trẻ Vương Du đã lợi dụng khách
Đọc lại quẻ Khôn, theo gánh vác công việc
Không xong hai chữ gửi vào tâm và thân
Ở đời yêu nhất đó là thơ văn
Khi già nhàn hạ, lại có lòng siêng năng
Khiến miệng ngâm nga tùy theo ngòi bút
Vô tâm co duỗi tựa như mây bay
Thân thế sống gặp vào kỷ thứ tám
Nửa ở tại triều đình, nửa muốn điền viên
Nhọc nhằn rồi có ngày ngơi nghỉ
Vui tỏ đạo trời với cháu con
Tùng bách vẫn xanh, chịu được năm lạnh
Thấy vật nhớ người riêng ta trăn trở
Các bạn cũ ở phương xa, sau tiết gió sương 
Lòng cảm khái những năm ấy, làm thơ chưa dứt
Cây cỏ bò lan còn có thể cắt
Chia nỗi lo đời với vợ, quét sạch ngàn loại
Khốn khổ mới biết sẽ hướng theo trong sạch
Nuôi tánh thiện ban đầu, biết sẽ trở lại
Phàm việc cần biết có trước sau
Lão đã kể lại quá khứ và cái chưa đến
Suy nghĩ kỹ họa phúc là do con người gieo 

Còn so có khác chút ít mới là quyền tạo hóa  
Nhớ lại lúc truyền lô, tấu lên nhạc cửu tiêu
Cảnh tượng thái hòa, bút khó vẽ được
Cầu cho nay được hòa mục cả trong ngoài,
Gõ chậu đất ca trên đường, vãn hồi triều thịnh trị
Mỗi khi gặp được sản vật ngon của núi sông
Cùng bạn uống rượu nâng ly nhớ người giao du cũ
Đường đời chiến tranh, tin tức tha thớt
Khiến người say đức tựa như rượu nồng
Lúc còn mạnh khỏe mang khí phách hào hùng
Sóng gió lam chướng phải chịu đựng lao nhọc
Trời già đã cho con người phương tiện
Ngày đóng cổng lại ngủ yên
Nơi thư trai ngủ trưa xong dậy ca vang
Việc đời vừa đến cớ sao già
Nhiều người chìm nổi trong cảnh làm quan
Chí tang bồng lúc đầu cũng tiêu ma
Ngoài chốn lâm tuyền, việc rối bời
Phượng đẹp ngậm thư nhiều lúc đến nhà
Lục khắp ruột khô không có một tài khéo
Lòng nhàn hạ bị đám mây trắng ngăn che
Khí tượng hòa đồng vào mùa xuân   

Còn nghe chuyện cúng tiễn đầy đường 
Khắp Nam Bắc tiếng kèn Tây còn chưa dứt
Bao người say ngã giữa sa trường
Xuân mới gặp tha khách thêm một tuổi
Truyền đến nhân gian tựa như lão thành
Tự thẹn bàng quan không hiến người thay thế
Hằng năm ngẩng đầu trong ngóng thăng bình
Trước mắt nước biếc với non xanh
Mấy thuở đến thăm dừng gậy lại
Như đã hứa với cao xanh luôn trong ngóng
Dặn lại cho con cháu dựng ngôi đình vuông
Tháng bảy năm ngoái khổ vì nắng nóng
Năm nay lạnh rét lại lẫy lừng
Nguyện được gió hòa đưa mưa tới
Nhà nhà người người vui được mùa
Chưa biết ngôn hành có hối hận không
Chẳng mưu tính lợi lộc sao dám mong người khác
Ngoài chuyện ăn ngủ, không ngứa ngáy gì
Rõ ràng giữa trời đất còn một bệnh nhân
Xe lính rầm rầm ngày càng lắm (đổi là xâm)
Vắng vẻ vũ hịch báo tin thắng trận
Lo nhục giữ luân thường, hầu như là chưa rõ
Dù giang hồ hay lang miếu đều giữ tấm lòng son  

Thấm nhuần ơn kéo dài tuổi thọ mà vua đã ban  
Trâu mệt, ngựa già đều được ôm ấp
Thân thể yếu, biết ngày nào báo bổ được
Chưa chết, lòng còn như tằm nhả tơ
Nươc chảy ra biển, nấu thành muối
Giúp cho đời đủ mọi thứ
Suy xét kỹ về lý của vật, đều trở về trọn vẹn bản thể của mình
Người bề tôi cuối cùng tốt đẹp là ở chỗ lao nhọc và khiêm tốn
Lòng cảm thông dễ kích động đến ơn của núi đầm
Trời đất đã thai nghén bao gồm muôn dạng
Sinh hóa, hóa sinh mãi mãi không thôi
Tạo vật được tuần hoàn là then chốt nhiệm mầu .

 (120 câu)

Diễn thơ:

BÀI THƠ ÔNG GIÀ NÓN LÁ BA
MƯƠI VẦN DẠY CHO CÁC CON

(thoát dịch)

Nam Bắc Đông Tây từng trải rồi
Học hành không phụ, có trong đời
Tóc da cha mẹ chưa hề hấn
Khô héo vẻ vang đủ nổi trôi

Giường Tây ngồi đấy quá ba đông
Khi khổ mới hay lúc thái thông
Già có phúc mà chưa hưởng được
Lớn lao ưu dưỡng đến răng long

Thuyền quay không vượt phá Tam Giang
Thương tổ nhớ quê lệ muốn tràn
Ngọn nến buồn thiu đêm lạnh lẽo
Chiến tranh khói lửa sắp tràn lan

Quanh gối chắt chiu vui chẳng rời
Xếp hàng lớn nhỏ tuổi so đôi
Ước chi khi lớn ngu và chậm
Nền móng phúc nhà, ước vậy thôi

Dừng trượng đầu sông, hạ bút thơ
Nhành mai hé nụ lá hoa thưa
Xưa nay sự vật không bền vững
Than thở quay xe xế bóng dừa

Ơn phước:- di ngôn tặng kẻ ngu
Thi thư tụng đọc vẫn như xưa
Ứng phù như ý trời ban phát
Trùng hợp chia ra chẳng để thừa 

Thuở Đào Lô sợ vì thân thế
Tri thức không ngoài một chữ ngu
Tai mắt tuổi già thì tối lãng
Vâng dạ ghi tâm chẳng mịt mù

Say chén ngợi ca thọ núi Nam
Họ hàng nương ruộng hẳn mê man
Chân thành bắt chước lời hoa mỹ
Vua ngóng đăm đăm thứ lớp hàng

Nơi nhà ven núi cảnh xinh tươi
Năm ngoái còn ai thú dạo chơi
Nay chỉ sớm chiều vài bạn hữu
Cỏ bồng chằng chịt mọc hiên ngoài

Danh lợi đã nguôi lạnh với lòng
Vườn hoa sắc đổi tự tay trồng
Mưu cho tốt đẹp, không thành quả
Lửa lựu, đào xanh rực rỡ bông

Bản sắc thư sinh nhận rõ ràng
Vương Du lúc trẻ dụng khách sang
Quẻ Không theo gánh làm công việc
Hai chữ tâm thân cố gắng mang

Trong đời yêu nhất có văn thơ
Nhàn nhã, siêng năng chẳng thể ngờ
Mở miệng ngâm nga, tay vẫy bút
Tâm hồn thanh thản sắc mây lơ

Tám chục năm qua sống giữa đời
Nhọc nhằn khổ cực lẫn nhàn thơi
Triều đình lưu lại - ưa hưu trí
Vui với cháu con thuận đạo trời

Tùng bách vẫn xanh chịu lạnh lùng
Nhớ người trông vật dạ bâng khuâng
Phương xa bạn cũ sau sương gió
Cảm khái vô vàn khắc khoải tâm
 
Vườn ngoài thể cắt cỏ bò lan
Cùng vợ lo toan lắm việc làm
Gặp khốn mới suy ra hướng sạch  
Thiện lành sẽ trở lại tâm can

Phàm việc cần nên biết trước sau
Tương lai, quá khứ kế gần nhau
Người gieo họa phúc đều suy nghĩ
Tạo hóa quyền tô đậm nhạt màu

Nhớ lúc truyền lô nhạc cửu tiêu
Thái hòa cảnh tượng khó ghi điều
Cầu cho tốt đẹp trong ngoài cả
Thịnh trị vãn hồi ước bấy nhiêu

Sản vật núi sông mỗi khi gặp
Mời nhau cạn chén tưởng ngày xưa
Đường đời chinh chiến tin thưa thớt
Say đức còn hơn rượu thặng thừa
 
Lúc còn khỏe khí phách hào hùng
Sóng gió chướng lam chịu nấu nung
Phương tiện trời cho ngày tuổi hạc
Ngủ yên đóng cổng sướng vô cùng

Thư phòng, trưa thức giấc vang ca
Lắm việc dở dang - tuổi vội già
Chìm nổi lắm người đường hoạn lộ
Tang bồng khởi cuộc cũng tiêu ma

Ngoài chốn lâm tuyền, việc rối bời
Cánh thư nhận được đến nhiều nơi
Ruột khô tìm mãi không tài khéo
Nhàn nhã bạch vân che phủ rồi

Dung hòa khí tượng buổi vào xuân
Cúng tiễn còn nghe chuyện thì thầm
Nam Bắc tiếng kèn Tây rộn rịp
Sa trường say ngã sá nào thân

Gặp nhau xuân mới tuổi cao lên
Hàng lão, nhân gian lắm luận truyền
Tự thẹn không tìm người thế việc
Thanh bình ngóng mãi mỗi thường niên

Trông vời nước biếc với non xanh
Mấy thuở dừng chân lại hỏi thăm
Đã nguyện dốc lòng nên ngóng đợi
Đình vuông, dặn hậu thế xây thành

Tháng bảy năm rồi khổ nắng chai
Năm nay lạnh rét lẫy lừng đây
Gió hòa ước được đưa mây tới
Vui vẻ nhà dân lúa gạo đầy

Chưa biết ngôn hành hối hận không
Chẳng mưu lợi lộc, dám đâu mong
Chuyện ăn, chuyện ngủ đều êm ấm
Còn một bệnh nhân khắc khoải lòng

Ngày nhiều xe lính rộn ràng thêm
Thắng trận báo tin vũ hịch truyền
Lo nhục, luân thường chưa hiểu rõ
Giang hồ lăng miếu giữ lòng yên

Tuổi thọ vua ban được kéo dài
Ngựa già trâu mệt phải ôm hoài
Ngày nào báo đáp làm sao biết
Tại thế là còn tưởng vọng ngai

Muối từ nước biền góp nguồn sông
Đã giúp muôn nơi khắn khít lòng
Lý vật suy cùng về bản thể
Bề tôi tốt đẹp, lao nhọc công

Cảm vì ân trọng núi đầm xinh
Trời đất sản sinh vạn dạng  hình
Sinh hóa, hóa sinh không mỏi mệt
Tuần hoàn tạo vật nhiệm mầu kinh!

Hạ Thái Trần Quốc Phiệt
             Feb-2016