+++++++

Tuyệt mệnh thi

Ngã niên thích ngũ cửu,
Phục phùng cửu nguyệt thất.
Đại hạ dĩ bất chi,
Thành nhân vạn sự tất.

Trương Hoàng Ngôn

+++++++

Ngũ cửu: 5x9 = 45 tuổi (sinh năm 1620, chết năm 1664).

Đại hạ: căn nhà lớn, đây chỉ quốc gia.

Tác giả sinh ngày 8 tháng 7 năm 1620, mất ngày 25 tháng 10 năm 1664 tức ngày 7 tháng 9 âm lịch năm 1664 ( ngày Ất Mùi tháng Giáp Tuất năm Giáp Thìn).

Thành nhân 成仁: thành tựu nhân đức: vì chính nghĩa mà hy sinh thân mình.

Không thành công cũng thành nhân.

+++++++

絕命詩

我年適五九，
復逢九月七。
大廈已不支，
成仁萬事畢。

張煌言
詩詞索引張煌言-古風3

+++++++

Thơ tuyệt mệnh

Gặp ngày bảy tháng chín,
Tuổi vừa đúng bốn lăm.
Quốc gia hết chống đỡ,
Thành nhân vạn sự xong.

Phan Đường Thi Lang

+++++++

+++++++


Kế Liêu đại tiệp nao ca


Đại tiệp quy lai liệt hiệu thu,
Bồ đào ngân úng toạ không hầu.
Tửu hàm dạ xuất tuần biên luỹ,
Tráng sĩ nhàn miên chẩm độc lâu.


Đồ Long


+++++++


Liệt hiệu : Đông Hán, lính bảo vệ kinh đô gồm 5 doanh, gọi là Bắc quân ngũ hiệu 北軍五校. Người đứng đầu mỗi hiệu là hiệu uý 校尉, tổng chỉ huy 5 hiệu xưng là liệt hiệu 列校. Các triều đại sau vẫn theo cách đó, và vì quân đội mở rộng hơn nên lại đặt thêm tại địa phương, tỉnh, phủ các chức hiệu uý, liệt hiệu giống trung ương.


Kế Liêu tức Kế Châu 薊州, gồm Thuận Thiên 順天, Bảo Định 保定, Liêu Đông 遼東, hiện nay là phần đất bao quát Bắc Kinh, Thiên Tân, bắc bộ tỉnh Hà Bắc, tây nam bộ tỉnh Liêu Ninh. Đời Minh năm Gia Tĩnh năm thứ 29 (1550) đặt ra chức Tổng đốc Kế Châu 薊州總督, năm sau đổi thành Tổng đốc Kế Liêu 薊遼總督, chỉ huy quân đội bảo vệ Bắc Kinh chống người Mãn Thanh.


Nao ca là một loại ca nhạc trong quân đội thời xưa, trong nhạc phủ đời Hán thuộc Cổ xuý khúc 鼓吹曲, dùng để khích lệ sĩ khí, thường được tấu lên khi xuất sư hoặc chiến thắng trở về. Ở đây là khúc ca thắng trận sau những trận chiến với người Mãn Thanh.


+++++++


薊遼大捷鐃歌

大捷歸來列校收，
蒲萄銀瓮坐箜篌。
酒酣夜出巡邊壘，
壯士閑眠枕髑髏。


屠隆


+++++++


Đồ Long 屠隆 (1543-1605) nguyên tên Lung 儱, tự Trường Khanh 長卿, Vĩ Chân 緯真, hiệu Xích Thuỷ 赤水, biệt hiệu Do Quyền sơn nhân 由拳山人, Hồng Bao cư sĩ 鴻苞居士, Đào hoa khách khanh 桃花客卿, người huyện Ngân 鄞, tỉnh Chiết Giang, là thi nhân, văn học gia, hí kịch gia, chính trị gia triều Minh. Ông đỗ cử nhân năm Vạn Lịch thứ 4 (1576), năm sau đỗ tiến sĩ, nhậm Tri huyện Dĩnh Thượng 穎上, rồi Tri huyện Thanh Phổ 青浦, sau được rút về làm Chủ sự bộ Lễ 禮部主事, Lang trung. Sau bãi quan hồi hưu, du ngoạn sáng tác. Tác phẩm có Thái hào ký 彩毫記, Đàm hoa ký 曇花記, Tu văn ký 修文記, Nghĩa sĩ truyện 義士傳, Do Quyền tập 由拳集, Bạch du tập 白榆集.


++++++++


Bài ca mừng thắng lớn ở Kế Liêu


Tiệp chiến thắng đưa về trình chủ suý,
Rượu bồ đào vò bạc đàn không hầu.
Đêm say khướt đi tuần quanh đồn luỹ,
Thong dong nằm tráng sĩ gối đầu lâu.


Phan Lang

+++++++

+++++++


Truy mộ nhị thủ（ giáp ngọ ） kỳ nhất

Quốc nạn khu nhân xuất,
Gia khuynh đãi tử quy.
Khả năng ma mặc thuẫn,
Kỳ nại lãnh ban y！
Kim cách tam niên lệ,
Băng sương thốn thảo huy.
Phát phu tuy bất hủy,
Do hận cố viên phi.

Trương Hoàng Ngôn


Ma mặc thuẫn: mài bằng những chỗ lồi lõm của khiên, thuẫn, ý nói có thể gánh vác việc lớn khi đất nước gặp chuyện khẩn cấp hoặc chiến tranh.

Kỳ nại : vô nại, vô kham, không thể chịu được.

Ban y: áo có vằn vện như hổ báo của những đoàn tinh binh thiện chiến.

Kim cách: chiến tranh.

Băng sương thố thảo huy: tấm lòng thương nhớ mẹ già cũng nguội lạnh vì mãi lo việc nước.


+++++++


追慕二首（甲午） 其一

國難驅人出，
家傾待子歸。
可能磨墨盾，
其奈冷斑衣！
金革三年淚，
冰霜寸草暉。
髮膚雖不毀，
猶恨故園非。

張煌言
詩詞索引張煌言-五律1

+++++++

Truy niệm 1 (giáp ngọ 1654)


Nước nguy khiến người ra giúp,
Nhà nghiêng chờ con trở về.
Khả năng mài bằng mặt thuẫn,
Thờ ơ trách nhiệm đáng chê!
Lệ rơi ba năm chinh chiến,
Lạnh tình thương mẹ mấy bề .
Tóc da tuy chưa hư phá,
Hận xa vườn cũ chốn quê.


Phan Lang


+++++++

+++++++

Băng sương THỐN thảo huy: tấm lòng thương nhớ mẹ già cũng nguội lạnh vì mãi lo việc nước.

+++++++

+++++++

Tống Trương Quân Minh nhập Sở

Sở quốc diệc thiên lý,
Quân hành nhập Dĩnh yên.
Tăng lư Hành Nhạc vũ,
Tao khách Động Đình thuyền.
Nhạn khí sơ trầm nhật,
Âu dung tận tả thiên.
Giang ly ưng khả hiệt,
Bả tửu thính ai huyền.

Đồ Long

+++++++

Dĩnh 郢 : Kinh đô nước Sở xưa, nay là vùng phụ cận huyện Giang Lăng, tỉnh Hồ Bắc.

Tăng lư : tức tăng xá 僧舍, chùa.

+++++++


送張君明入楚

楚國亦千里，
君行入郢烟。
僧廬衡嶽雨，
騷客洞庭船。
雁氣初沈日，
鷗容盡寫天。
江蘺應可擷，
把酒聽哀弦。

屠隆

+++++++


Tiễn Trương Quân Minh vào Sở

Nước Sở cách ngàn dặm đường,
Anh vào đất Dĩnh khói sương.
Hành Sơn mưa chùa hạt nặng,
Động Đình thuyền khách thơ vương.
Nhạn sớm ngày buông nhẹ xuống,
Âu tan trời mở như gương.
Giang ly trên sông cứ hái,
Nâng chén tiếng đàn buồn thương.

Phan Lang

++++++

+++++++

Kế Liêu đại tiệp nạo ca

Đại tiệp quy lai liệt hiệu thu,
Bồ đào ngân úng toạ không hầu.
Tửu hàm dạ xuất tuần biên luỹ,
Tráng sĩ nhàn miên chẩm độc lâu.

Đồ Long

+++++++

Kế Liêu tức Kế Châu 薊州, gồm Thuận Thiên 順天, Bảo Định 保定, Liêu Đông 遼東, hiện nay là phần đất bao quát Bắc Kinh, Thiên Tân, bắc bộ tỉnh Hà Bắc, tây nam bộ tỉnh Liêu Ninh. Đời Minh năm Gia Tĩnh năm thứ 29 (1550) đặt ra chức Tổng đốc Kế Châu 薊州總督, năm sau đổi thành Tổng đốc Kế Liêu 薊遼總督, chỉ huy quân đội bảo vệ Bắc Kinh chống người Mãn Thanh.

Nạo ca là một loại ca nhạc trong quân đội thời xưa, trong nhạc phủ đời Hán thuộc Cổ xuý khúc 鼓吹曲, dùng để khích lệ sĩ khí, thường được tấu lên khi xuất sư hoặc chiến thắng trở về. Ở đây là khúc ca thắng trận sau những trận chiến với người Mãn Thanh.

Liệt hiệu : Thời Đông Hán, lính bảo vệ kinh đô gồm 5 doanh, gọi là Bắc quân ngũ hiệu 北軍五校. Người đứng đầu mỗi hiệu là Hiệu uý 校尉, tổng chỉ huy 5 hiệu xưng là Liệt hiệu 列校. Các triều đại sau vẫn theo cách đó, và vì quân đội mở rộng hơn nên lại đặt thêm tại địa phương, tỉnh, phủ các chức Hiệu uý, Liệt hiệu giống trung ương.

+++++++


薊遼大捷鐃歌

大捷歸來列校收，
蒲萄銀瓮坐箜篌。
酒酣夜出巡邊壘，
壯士閑眠枕髑髏。

屠隆

+++++++


Bài ca mừng thắng lớn ở Kế Liêu

Tiệp chiến thắng đưa về trình chủ suý,
Rượu bồ đào vò bạc đàn không hầu.
Đêm say khướt đi tuần quanh đồn luỹ,
Thong dong nằm tráng sĩ gối đầu lâu.

Phan Lang

+++++++

+++++++

Yên Kinh tức sự

Ngọc mạo hoa thông lưỡng đấu huy,
Hương phong như thuỷ phiếm hồng y.
Yên cơ thiếu tiểu năng kỵ mã,
Tiếu chỉ kim tiên đạp nguyệt quy.

Đồ Long

+++++++

Yên Kinh tức Bắc Kinh 北京 ngày nay.

+++++++


燕京即事

玉貌花驄兩斗輝，
香風如水泛紅衣。
燕姬少小能騎馬，
笑指金鞭踏月歸。

屠隆

+++++++


Tức cảnh Yên Kinh

Tranh nhau sáng, ngựa hoa thông mặt ngọc,
Gió đưa hương, lờ lững áo hồng bay.
Gái đẹp trẻ Yên cơ tài cưỡi ngựa,
Vung roi vàng cười giỡn đạp trăng về.

Phan Lang

+++++++

+++++++

Thập Cẩm đường

Đại đê dương liễu ánh hồng hà,
Vạn tỉnh lâu đài thiên thụ hoa.
Phí tận hoàng kim mãi ca tiếu,
Hoạ thuyền cường bán tải tì bà.

Đồ Long

+++++++

Đê Thập Cẩm còn được gọi là Tôn đê 孫堤, nằm dưới Đoạn kiều 斷橋 ở Tây hồ, Hàng Châu, Chiết Giang, do Tư lễ thái giám Tôn Long 司禮太監孫隆 cho xây năm Vạn Lịch thứ 17 (1589). Đê rộng 2 trượng, trồng nhiều đào liễu như Tô đê, nhưng Tôn đê đi thẳng qua Tây Linh 西泠 nên ngựa xe bộ hành đi lại nhiều.

Vạn tỉnh : thời cổ đại, một tỉnh là một dặm vuông, vạn tỉnh chỉ nơi đất rộng, dân cư đông đúc, thiên gia vạn hộ.

Hoạ thuyền : thuyền trang sức nhiều màu của quan lại hay của những người giàu có.

+++++++


十錦塘

大隄楊柳映紅霞，
萬井樓臺千樹花。
費盡黃金買歌笑，
畫船強半載琵琶。

屠隆

+++++++


Đê Thập Cẩm

Trên đê lớn, ráng chiều soi dương liễu,
Cư dân đông, lầu gác sáng ngàn hoa.
Xài phí hết bạc vàng mua ca vũ,
Thuyền rong chơi quá nửa chở tì bà.

Phan Lang

+++++++

+++++++

Hạ nhật hoài hữu nhân

Tùng phong tiêu đại thử,
Trường nhật toạ cao lâm.
Lộ đoạn thiên phong hợp,
Thiên thuỳ vạn mộc âm.
Ngẫu nhiên thành khách mộng,
Nhất bán thị hương tâm.
Đắc cú vô nhân thưởng,
Niên lai dục phế ngâm.

Đồ Long

+++++++


夏日懷友人

松風消大暑，
長日坐髙林。
路斷千峯合，
天垂萬木隂。
偶然成客夢，
一半是鄉心。
得句無人賞，
年來欲廢吟。

屠隆

+++++++


Ngày hè nhớ bạn

Gió thổi tùng, giảm cơn nóng bức,
Ngày hè dài, ngồi mãi rừng sâu.
Ngàn núi hợp, đường đi cắt đứt,
Bóng cây râm, trời xuống đã lâu.
Bỗng nhiên mộng, từ nơi đất khách,
Nửa nhớ quê, nửa nhớ bạn tôi.
Được mấy câu, không người thưởng thức,
Định sang năm, sẽ chẳng ngâm hầu.

Phan Lang

+++++++

+++++++

Cửu nhật dữ hữu nhân đăng cao

Vân mộc sơ hoàng thu mãn xuyên,
Thù du phong lý nhất tôn tiền.
Kỷ hồi vi khách phùng giai tiết,
Tằng kiến hà nhân tái thiếu niên.
Sương báo chinh y lãnh châm chỉ,
Nhạn kinh u mộng lệ thiền quyên.
Cổ lai túy lạc giai nan đắc,
Lưu thủ cùng thông phó thượng thiên.

Bão Dung

U mộng : giấc mộng u sầu ẩn ức.

+++++++


九日與友人登高

雲木疏黃秋滿川，
茱萸風裏一尊前。
幾回為客逢佳節，
曾見何人再少年。
霜報征衣冷針指，
雁驚幽夢淚嬋娟。
古來醉樂皆難得，
留取窮通付上天。

鮑溶
簫堯卷486_18

+++++++


Ngày Trùng Cửu cùng bạn lên cao

Lá chớm vàng, thu đầy sông núi,
Nhành thù du, rượu gió đưa hương.
Xa quê gặp tiết Trùng Dương,
Thấy quanh ai cũng trẻ dường thiếu niên.
Nhạn đánh thức thiền quyên u mộng,
Lạnh chinh y sương lỏng tay châm.
Xưa nay hoan lạc khó tầm,
Cùng thông khốn ách mặc ông xanh làm.

Phan Lang

+++++++

+++++++

Thủy kiến nhị mao

Huyền phát nghênh ưu quang sắc lan,
Suy hoa nhân kính cưỡng tương khan.
Bách xuyên phó hải phản triều dị,
Nhất diệp báo thu quy thụ nan.
Sơ lộng ngẫu ti khiên dục đoạn,
Hựu kinh cơ tố tiễn nhưng tàn.
Nhan Sinh khởi thị quang âm vãn,
Dư diệc hà nhân bất tự khoan.

Bão Dung

+++++++

Ngẫu ti: tơ ngó sen, ở đây chỉ tóc.

Cơ tố: lụa trắng trên khung cửi, chỉ tóc bạc, cắt rồi vẫn dài ra và trắng.

Nhan sinh: Nhan Hồi, học trò Khổng Tử, 29 tuổi tóc bạc.

+++++++


始見二毛

玄發迎憂光色闌，
衰華因鏡強相看。
百川赴海返潮易，
一葉報秋歸樹難。
初弄藕絲牽欲斷，
又驚機素翦仍殘。
顏生豈是光陰晚，
余亦何人不自寬。

鮑溶
簫堯卷486_12

+++++++


Chớm thấy tóc bạc

Tóc đen sầu nên mau đổi sắc,
Nhìn vào gương đâu nét tươi xưa.
Triều sông ra biển dễ về,
Báo thu lá rụng khó quay lại nguồn.
Đùa tơ ngó lòng luôn phiền não,
Cắt lụa khung vẫn chỗ còn thừa.
Nhan Hồi trẻ tóc bạc thưa,
Sao không độ lượng cho vừa thế nhân.

Phan Lang

+++++++

+++++++

Tùy cung

Liễu đường yên khởi nhật tây tà,
Trúc phố phong hồi nhạn lộng sa.
Dương đế xuân du cổ thành tại,
Hoại cung phương thảo mãn nhân gia.

Bão Dung

+++++++


隋宮

柳塘煙起日西斜，
竹浦風回雁弄沙。
煬帝春遊古城在，
壞宮芳草滿人家。

鮑溶
簫堯卷486_22

+++++++


Cung nhà Tuỳ

Khi chiều xuống, khói sương lên đê liễu,
Bến trúc sông, nhạn đùa bãi gió lùa.
Nơi Dương đế, chơi xuân thành còn đấy,
Cung phế rồi, cỏ dại mọc khắp nơi.

Phan Lang

+++++++

+++++++

Lũng Đầu thủy

Lũng Đầu thủy,
Thiên cổ bất kham văn.
Sanh quy Tô Thuộc Quốc,
Tử biệt Lý tướng quân.
Tế hưởng phong điêu thảo,
Thanh ai nhạn lạc vân.

Bão Dung

+++++++

Lũng Đầu 隴頭: tức Lũng Sơn 六山, còn gọi là Lục Bàn Sơn 六盘山, là sơn mạch hiểm trở nằm giữa tỉnh Thiểm Tây 陝西 và Cam Túc 甘肅, đường đi vòng quanh núi sáu vòng (lục bàn) mới lên tới đỉnh. Lũng Đầu xưa là nơi tranh chiến giữa người Hung Nô và Hán tộc vì có vị trí chiến lược quan trọng, kiểm soát hành lang cán chảo Cam Túc và Con đường tơ lụa, giao thông huyết mạch, buôn bán với các nước phía tây.

Sanh quy Tô Thuộc Quốc 蘇屬國: chỉ Tô Vũ 蘇武 (140 BC - 60 BC), đi sứ bị Thiền Vu Hung Nô cầm tù 19 năm, sau được thả về, vua Hán cho nhận chức Điển Thuộc Quốc 典屬國 (còn gọi là Điển Thuộc Quốc hạ đại phu, một chức quan không lớn lắm), coi việc giao dịch với các thuộc quốc (chỉ các dân tộc phía bắc và phía tây).

Tử biệt Lý tướng quân 李將軍: tức Lý Lăng (?- 74 BC), một danh tướng thời Tây Hán, dẫn 5000 quân đánh Hung Nô, bị mấy vạn kỵ binh Hung Nô vây, ngựa chết người bị thương phải đầu hàng. Gia tộc Lý Lăng bị Hán Vũ Đế tru di. Thiền Vu Hung Nô bảo Lý Lăng đi dụ hàng Tô Vũ lúc đó đang bị cầm tù ở Bắc Hải chăn dê. Tô Vũ không chịu hàng; đời Hán Chiêu Đế chủ trương hoà thân với Hung Nô, chuộc Tô Vũ về. Lý Lăng viết thư cho Tô Vũ nói hai người là dân hai nước khác nhau, lần ly biệt nầy là vĩnh biệt, tử biệt. Các bạn trong triều của Lý Lăng cũng sang Hung Nô chuộc Lý Lăng về nhưng Lý Lăng không chịu, vì cha mẹ vợ con bị giết hết, về chỉ chịu nhục nên ở tại Hung Nô hơn 20 năm, sau bịnh chết.

+++++++


隴頭水。

隴頭水，
千古不堪聞。
生歸蘇屬國，
死別李將軍。
細響風凋草，
清哀雁落雲。

鮑溶
簫堯卷486_48

+++++++


Sông Lũng Đầu

Về đâu sông nước Lũng Đầu,
Nghe không chịu nổi tiếng gào tái tê.
Tô Thuộc Quốc sống trở về,
Tướng quân tử biệt nhớ quê nhớ nhà.
Cỏ tàn gió nhẹ thoáng qua,
Mây đùn nhạn lạc âm ba não người.

Phan Lang

+++++++

+++++++

Lũng Đầu 隴頭: tức Lũng Sơn 隴山, còn gọi là Lục Bàn Sơn 六盘山 .....

+++++++

+++++++

Hoạ Tống Chi Vấn “Hàn thực đề Hoàng Mai Lâm Giang dịch”

Xuân phân tự Hoài Bắc,
Hàn thực độ Giang Nam.
Hốt kiến Tầm Dương thuỷ,
Nghi thị Tống gia đàm.
Minh chủ hôn nan khiếu,
Cô thần trục vị kham.
Dao tư cố viên mạch,
Đào lý chánh hàm hàm.

Thôi Dung

+++++++


Trạm dịch Lâm Giang ở huyện Hoàng Mai. Tại đây có núi Hoàng Mai 黄梅山, nằm giữa 3 tỉnh An Huy, Giang Tây và Hồ Bắc. Huyện Hoàng Mai thuộc Hồ Bắc tiếp giáp với thị trấn Cửu Giang 九江市 của Giang Tây, cách một con sông. Vào cuối xuân từ bờ nam nhìn qua bên kia sông thấy mơ vàng nở rực.

Xuân phân : vào khoảng giữa tháng 2 âm lịch.

Hàn thực : khoảng giữa tháng 3 âm lịch, sau đông chí 105 ngày, sau lập xuân 60 ngày. Như vậy tác giả đi từ Hoài Bắc xuống Trường Giang, qua sông Trường Giang để đến Giang Nam khoảng một tháng.

Tầm Dương thuỷ : đoạn sông Trường Giang chảy qua thị trấn Cửu Giang (xưa là Sài Tang 柴桑, Giang Châu 江州, Tầm Dương) của tỉnh Giang Tây. Sông Tầm Dương mà coi như ao đầm nhà họ Tống, như vậy nhà Tống Chi Vấn rất lớn.

+++++++


和宋之問寒食題黃梅臨江驛

春分自淮北，
寒食渡江南。
忽見潯陽水，
疑是宋家潭。
明主閽難呌，
孤臣逐未堪。
遙思故園陌，
桃李正酣酣。

崔融
簫堯卷68_7

+++++++


Hoạ thơ “Ngày hàn thực đề thơ trạm Lâm Giang ở Hoàng Mai” của Tống Chi Vấn


Xuân phân từ Hoài Bắc,
Hàn thực xuống Giang Nam.
Sông Tầm Dương trước mắt,
Giống Tống thị ao đầm.
Cửa cung ai dám kiện,
Cô thần đuổi phải cam.
Nhớ xa nơi vườn cũ,
Đào lý nở từng chòm.

phanlang @www.tvvn.org

+++++++

+++++++

Trường tương tư - Thu

Thu sơn thanh,
Thu thủy minh,
Ngọ mộng kinh thu tinh vị tinh？
Càn khôn nhất thảo đình.

Cố quốc minh,
Cố quốc tình,
Dạ lan tà nguyệt thấu sơ linh,
Cô hồng tam lưỡng thanh.

Trương Hoàng Ngôn

+++++++


長相思 - 秋

秋山青，
秋水明，
午夢驚秋醒未醒？
乾坤一草亭。

故國盟，
故國情，
夜闌斜月透疏櫺，
孤鴻三兩聲。

張煌言
詩詞索引張煌言-詞

+++++++



Nhớ nhau hoài- Mùa thu

Sông thu trong núi thu xanh biếc,
Thức giấc trưa thu hiện bất ngờ.
Người còn ngầy ngật tỉnh chưa?
Đất trời gom lại cũng vừa thảo am.
Thề son sắt quyết làm nước cũ,
Cố quốc luôn ấp ủ vẫn tình.
Đêm tàn trăng chếch hiên tranh,
Hồng đơn kêu thảm vài thanh ôi buồn.

phanlang @www.tvvn.org

+++++++

+++++++

Liễu sao thanh

Vô số giang san,
Hà nhân đoạn tống,
Vũ ám yên man；
Cố quốc oanh hoa,
Cựu gia yến tử,
Nhất dạng lan san.

Thử thân nguyên thị thiên ngoan,
Mộng hồn đáo xứ dã gian quan.
Bạch phát kính trung,
Thanh bình hạp lý,
Hòa lệ tương khan.

Trương Hoàng Ngôn

+++++++

Liễu sao thanh 柳梢青: tên điệu từ, còn có tên khác như “Lũng Đầu nguyệt 隴頭月”, “ Ngọc thủy minh sa 玉水明沙”, “Tảo xuân oán 早春怨” v.v..., thường dùng bài “Liễu sao thanh-Ngô Trung 柳梢青-吳中” của Tần Quán 秦觀 làm mẫu mực. Bài từ "Liễu sao thanh" gồm hai đoạn, đoạn đầu 24 chữ, 3 vần bình, đoạn thứ hai 25 chữ, cũng 3 vần bình. Toàn bài gồm 49 chữ. Bài trên của Trương Hoàng Ngôn, 3 vần bình của đoạn đầu là : San 山, Man 蠻, San 珊; 3 vần bình đoạn sau là : Ngoan 頑, Quan 關, Khan 看.

Đoạn tống 斷送: từ ngữ nầy có nhiều nghĩa khác nhau qua nhiều giai đoạn, thời Đường Tống nghĩa chung là tống tiễn, quên việc gì đó qua một thời gian, chẳng hạn trong bài :

Du thành nam thập lục thủ - Khiển hứng 游城南十六首-遣興
của Hàn Dũ 韓愈 như sau:

Đoạn tống nhất sinh duy hữu tửu,
Tầm tư bách kế bất như nhàn.

斷送一生惟有酒，
尋思百計不如閑。

簫堯卷343_77

Quên đi cuộc sống trong chốc lát chỉ có cách uống rượu,
Tìm ý tứ ý nghĩa cuộc đời, một trăm cách không có gì bằng nhàn.

Nhưng đến thời Minh, Thanh, cận đại thì "Đoạn tống" lại còn có nghĩa là táng thất, hủy diệt (sinh mệnh, tiền đồ, quốc gia ...), mất mát. Trong bài trên vì thấy đất nước đã mất vào tay người Mãn Châu, có lẽ tác giả dùng đoạn tống theo nghĩa đó.

Lan san 闌珊: suy tàn, linh lạc, gian nan, khốn quẫn...

+++++++


柳梢青

無數江山，
何人斷送，
雨暗煙蠻；
故國鶯花、
舊家燕子，
一樣闌珊。

此身原是天頑，
夢魂到處也間關。
白髮鏡中、
青萍匣裏，
和淚相看。

張煌言
詩詞索引張煌言-詞

+++++++


Liễu sao thanh

Núi sông rộng lớn biết bao,
Ai từng phá nát ai giao tay người.
Khói sương man ám mưa rơi,
Vàng oanh nước cũ nhiều thời đùa hoa.
Đâu còn yến tổ mái nhà,
Đều cùng một dạng tiêu ma phế đường.

Thân nầy vốn sẵn ngoan cường,
Chốn quan san giấc mộng thường ghé chơi.
Soi gương tóc trắng tơi bời,
Cánh bèo trong hộp không nơi ra ngoài.
Lệ rơi lòng chẳng nguôi ngoai.

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Khô ngư quá hà khấp（Đinh dậu）

Khô ngư quá hà khấp,
Đạo thượng dương hầu ấp;
Thử phương giới tộc nan dữ lập.

Trương Hoàng Ngôn

+++++++

Khô ngư quá hà khấp : là một Tạp khúc ca từ 雜曲歌辭 thuộc Nhạc phủ 樂府 xuất hiện đầu tiên từ thời Hán, được lưu truyền trong dân gian đến nhiều đời sau.

Cá bị bắt phơi khô đưa qua sông, hối hận khóc gào, trách mình không cẩn thận để dính câu, dính lưới. Vì vậy cá muốn cảnh báo với đồng bọn cùng tôm cua phải tiểu tâm dè chừng kẻo bị bắt. Ý cũng khuyên người phải thận trọng để tránh hoạ hoạn.

Dương hầu 陽侯: giúp Phục Hy cai trị có sáu nhân vật (Phục Hy lục tá 伏羲六佐), , trong đó Dương Hầu 陽侯 coi về sông biển, tức chỉ thần sóng 波濤之神.

Giới tộc 介族: động vật dưới nước có vỏ như tôm, cua, rùa, ba ba ...

+++++++


枯魚過河泣

枯魚過河泣，
道上陽侯揖；
此方介族難與立。

張煌言
詩詞索引張煌言-古風1

+++++++


Cá khô qua sông khóc (Đinh dậu 1657)

Cá khô qua sông khóc gào,
Thần sóng đưa tay vẫy chào;
Tôm cua ngồi đứng nhấp nhô.

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Xúc chức (Tân sửu)

Xúc chức xúc chức,
Vi ngâm khuê tịch.
Vĩ phụ kinh thu,
Đình cơ thái tức.
Chức kiêm khổ đoản,
Chức khoáng khổ mật；
Vạn lũ thiên ti,
Chức bất thành si.

Trương Hoàng Ngôn

Xúc chức 促織: con dế, tức Tất suất 蟋蟀, còn có những tên khác như: Khúc khúc 蛐蛐, Dạ minh trùng 夜鳴蟲, Tướng quân trùng 將軍蟲 ...

Thái tức 太息: tức thán tức 嘆息: thở dài, buồn bã, thất vọng.

+++++++


促織（辛丑）

促織促織，
微吟閨夕。
緯婦驚秋，
停機太息。
織縑苦短，
織纊苦密；
萬縷千絲，
織不成疋。

張煌言
詩詞索引張煌言-四言

+++++++


Con dế (Tân sửu 1661)

Dế mèn dế mèn,
Tối kêu phòng khuê.
Thu kinh thiếu phụ,
Ngừng dệt tái tê.
Dệt khổ lụa dày,
Dệt đau lụa ngắn;
Vạn sợi ngàn tơ,
Khi nào đủ hẳn.

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Lữ sầu (Đinh dậu)

Cố viên hoa hậu dĩ tân di,
Mộng tự tinh chung thế tự di；
Nhạn khứ yến lai tương tiếu ngữ,
Hà niên khách tử thị quy kỳ？

Trương Hoàng Ngôn

+++++++

Hoa hậu 花候: mùa hoa.

Tinh chung 惺忪: ngủ mơ tỉnh dậy nhưng vẫn còn mô hồ, chưa khôi phục ý thức.

Nhạn khứ yến lai: chỉ mùa xuân, chim nhạn bay lên miền bắc, chim yến xuất hiện trong hoa xuân.

+++++++


旅愁（丁酉）

故園花候已辛夷，
夢自惺忪涕自洟；
雁去燕來相笑語，
何年客子是歸期？

張煌言
詩詞索引張煌言-七絶2

+++++++


Sầu đất khách (Đinh dậu 1657)

Mùa hoa vườn cũ tân di,
Mơ hồ mộng tỉnh mắt mi lệ tràn;
Người cười, yến nhạn kêu vang,
Năm nào khách mới về làng xưa thăm?

Phanlang@www,tvvn

+++++++

+++++++

Kinh Ô Giang nhị thủ (Kỷ hợi) kỳ nhất

Sở ca thanh lý bá đồ không,
Thất mã quy lai thế tự hùng；
Tứ bách niên dư Viêm hỏa đoạn,
Thùy tri Long Chuẩn nhất trùng đồng！

Trương Hoàng Ngôn

Tứ bách niên dư Viêm hỏa đoạn: nhà Hán lấy biểu tượng lửa làm đức vượng nên được gọi là Viêm Hán 炎漢, cai trị hơn 400 năm, từ 206 BC-8 (Tây Hán) và từ 25 -220 (Đông Hán).

Long Chuẩn 隆準: chỉ Hán cao tổ Lưu Bang 漢高祖劉邦.

Trùng đồng 重瞳: mắt có hai con ngươi, trong lịch sử Hoa chỉ có 8 người sau:

1. Thương Hiệt 倉頡: vua nhà Thương tạo ra chữ viết,
2. Ngu Thuấn 虞舜: vua hiếu thuận và biết thiện nhượng ( nhường ngôi),
3. Trùng Nhĩ 重耳: Tấn Văn Công đứng đầu Ngũ bá thời Xuân Thu,
4. Hạng Vũ 項羽: sức mạnh vô địch, được xưng là Tây Sở bá vương 西楚霸王,
5. Lữ Quang 呂光: vua nước Hậu Lương, đánh chiếm khắp miền Tây Vực thời Thập lục quốc 十六國,
6. Cao Dương 高洋: người thành lập nước Bắc Tề,
7. Ngư Câu La 魚俱羅: danh tướng nhà Tuỳ,
8. Lý Dục 李煜: vua nước Nam Đường 南唐, thời Ngũ đại thập quốc 五代十國, là văn học gia và từ gia nổi tiếng.

Không có Lưu Bang.

Những người có 2 con ngươi (giống hình số 8 nằm ngang) là những người có bịnh mắt.

+++++++


經烏江二首（己亥） 其一

楚歌聲裏霸圖空，
匹馬歸來勢自雄；
四百年余炎火斷，
誰知隆準一重瞳！

張煌言
詩詞索引張煌言-七絶2

+++++++


Qua Ô Giang kỳ 1 (Kỷ hợi 1659)

Mộng bá vương, tan trong lời ca Sở,
Ngựa quay về, toan mở thế hùng xưa.
Nhà Hán mất, bốn trăm năm Viêm hoả,
Hai con ngươi, Cao tổ điểm luận thừa.

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Ức Tây Hồ

Mộng lý tương phùng Tây Tử Hồ,
Thùy tri mộng tỉnh khước mô hồ；
Cao phần Vũ Mục liên trung túc,
Thiêm đắc tân phần nhất tọa vô？

Trương Hoàng Ngôn

+++++++

Tây Hồ: cũng được gọi Tây Tử Hồ tại Hàng Châu Chiết Giang 杭州浙江.

Vũ Mục 武穆: tức Nhạc Phi 岳飛 (1103-1142), nhà quân sự, chiến lược,
trung thần thời Nam Tống, sau khi chết được truy tặng thụy hiệu Vũ Mục,
có mồ bên cạnh Tây Hồ, Hàng Châu.

Trung túc 忠肅: trung thành, tận tụy, cung kính.

+++++++


憶西湖
夢裏相逢西子湖，
誰知夢醒卻糢糊；
高墳武穆連忠肅，
添得新墳一座無？

張煌言
詩詞索引張煌言-七絶2

+++++++


Nhớ Hồ Tây

Đến Hồ Tây Tử trong mơ,
Tỉnh ra vẫn mãi vật vờ lung linh.
Mồ cao Vũ Mục trung trinh,
Xây thêm phần mới cho mình được chăng ?

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Ức Sơn Dương

Gia tại Mai Cao cựu trạch biên,
Trúc hiên tình dữ Sở pha liên.
Kỵ hà hương nhiễu thuỳ tiên tụ,
Dương liễu phong hoành lộng địch thuyền.
Thành ngại thập châu yên đảo lộ,
Tự lâm thiên khoảnh tịch dương xuyên.
Khả liên thời tiết kham quy khứ,
Hoa lạc viên đề hựu nhất niên.

Triệu Hỗ

+++++++


憶山陽

家在枚皋舊宅邊，
竹軒晴與楚坡連。
芰荷香繞垂鞭袖，
楊柳風橫弄笛船。
城礙十洲煙島路，
寺臨千頃夕陽川。
可憐時節堪歸去，
花落猿啼又一年。

趙嘏
簫堯卷549_53

+++++++


Nhớ Sơn Dương

Nhà cạnh nơi xưa Mai Cao ở
Hiên trúc liền dốc Sở rạng quang
Hương sen quanh quẩn áo choàng
Gió reo dương liễu thuyền vang tiếng địch
Thành vương khói đất linh mười đảo
Chùa gần sông ngàn khổ bóng chiều
Muốn về thời tiết cũng theo
Một năm nay đã vượn kêu hoa tàn.

kimthoty@www.tvvn.org

+++++++

+++++++

Ức Sơn Dương kỳ 2 - Hàn thực khiển hoài

Chiết Liễu thành biên khởi mộ sầu,
Khả liên xuân sắc độc hoài ưu.
Thương tâm chính thán nhân gian sự,
Hồi thủ cánh tàm giang thượng âu.
Đề quyết thanh trung hàn thực vũ,
Phù dung hoa ngoại tịch dương lâu.
Bằng cao mãn nhãn tống thanh Vị,
Khứ bạng Cố Sơn sơn hạ lưu.

Triệu Hỗ

+++++++


憶山陽其二－寒食遣懷

折柳城邊起暮愁，
可憐春色獨懷憂。
傷心正嘆人間事，
回首更慚江上鷗。
鶗鴃聲中寒食雨，
芙蓉花外夕陽樓。
憑高滿眼送清渭，
去傍故山山下流。

趙嘏
簫堯卷549_54

+++++++


Nhớ Sơn Dương kỳ 2 - Hàn thực giải tỏ tình hoài

Thành Chiết Liễu chiều khơi nỗi nhớ
Ưu tư cho xuân lỡ sắc màu
Nhân gian sao lắm thương đau
Quay đầu thẹn với chim âu bên dòng
Đề quyết kêu trong mưa hàn thực
Lầu tà dương thơm nứt phù dung
Lên cao nhìn muốt Vị trong
Cố Sơn len lõi một dòng về xuôi.

kimthoty@www.tvvn

+++++++

+++++++

Xú nô nhi lệnh - Vũ song độc Hối Am điếu tì bà nhạc phủ

Tòng đầu tế sổ thương tâm sự,
U oán tì bà.
Ai phách Hồ già.
Nhất đại hồng nhan vạn lý sa.

Trầm ngâm yểm quyển sầu vô hạn,
Phong náo song sa.
Vũ tích diêm nha.
Kiệp điệp đa tình khổ tuẫn hoa.

Bành Tôn Duật

+++++++


醜奴兒令－雨窗讀悔庵弔琵琶樂府

從頭細數傷心事，
幽怨琵琶。
哀拍胡笳。
一代紅顏萬里沙。

沉吟掩卷愁無限，
風鬧窗紗。
雨滴簷牙。
蛺蝶多情苦殉花。

彭孫遹
詩詞索引彭孫遹-詞2

+++++++


Xú nô nhi lệnh - Bên song mưa đọc bài nhạc phủ Hối Am điếu tì bà

Chuyện thương tâm từ đầu chất ngất,
Tì bà hận sầu u uất.
Hồ già cung điệu bi ai.
Kiếp hồng nhan chôn đời sa mạc.

Trầm ngâm xếp sách buồn vô hạn,
Gió động màn the.
Mưa giọt hiên nhà.
Bướm đa tình làm khổ chết hoa.

phanlang@www.tvvn

+++++++