+++++++

Quảng Lăng hiểu phát biệt Tôn Vô Ngôn, Ngô Nhĩ Thế, Lục Tịnh thượng nhân kỳ 1


Yên ba thất thập lý,
Giang tĩnh hoạ phàm nhàn.
Dã ngạn sanh thu thuỷ,
Phong xuy bạc thụ loan.
Cố nhân nhất dĩ biệt,
Du tử kỷ thời hoàn.
Hướng tịch lao hồi thủ,
Vu Thành lạc chiếu gian.

Bành Tôn Duật

+++++++

Thành Quảng Lăng có di tích tại huyện Giang Đô 江都, tỉnh Giang Tô. Thời Nam Tống,
Cánh Lăng vương Lưu Đản 竟陵王劉誕 đóng tại Quảng Lăng làm phản, binh bại chết, thành bỏ hoang.
Bão Chiếu 鮑照 làm Vu Thành phú 蕪城賦 nói về việc này, từ đó thành Quảng Lăng còn có tên là Vu Thành.


廣陵曉發別孫無言吳爾世六淨上人其一

煙波七十里，
江靜畫帆閑。
野岸生秋水，
風吹泊樹灣。
故人一以別，
游子幾時還。
向夕勞回首，
蕪城落照間。

彭孫遹
詩詞索引彭孫遹-五律1

+++++++


Buổi sáng rời Quảng Lăng chia tay Tôn Vô Ngôn, Ngô Nhĩ Thế, thượng nhân Lục Tịnh kỳ 1

Khói sóng dài bảy mươi dặm,
Sông lặng buồm chẳng lung lay.
Bờ hoang ánh thu gợn nước,
Gió reo đậu bãi cây dày.
Cố nhân mỗi lần chia cách,
Du tử mấy khi về đây.
Hướng chiều nhìn trời mệt mỏi,
Vu Thành chìm bóng nắng đầy.

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Quảng Lăng hiểu phát biệt Tôn Vô Ngôn, Ngô Nhĩ Thế, Lục Tịnh thượng nhân kỳ 2.

Lâm ngoại yên sinh xứ,
Nhân gia vọng dục mê.
Thanh tần oanh trạo chuyển,
Bạch điểu bạng chu đê.
Độc thụ phong minh diệp,
Không giang thuỷ phách đê.
Cô phàm tiền lộ khứ,
Thu thảo chánh thê thê.

Bành Tôn Duật

+++++++


廣陵曉發別孫無言吳爾世六淨上人其二

林外煙生處，
人家望欲迷。
青蘋縈棹轉，
白鳥傍舟低。
獨樹風鳴葉，
空江水拍堤。
孤帆前路去，
秋草正萋萋。

彭孫遹
詩文索引彭孫遹-五律1

+++++++


Buổi sáng chia tay Tôn Vô Ngôn, Ngô Nhĩ Thế, thượng nhân Lục Tịnh, rời Quảng Lăng -kỳ 2


Quanh rừng khói sương bao phủ,
Mờ mờ vài nóc xóm quê.
Tần xanh quấn chèo di chuyển,
Chim trắng sà xuống cạnh ghe.
Gió reo trên cây cằn cỗi,
Sông vắng nước vỗ bờ đê.
Buồm đơn thẳng xông phía trước,
Cỏ thu xanh tốt bốn bề.

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Quảng Lăng hiểu phát biệt Tôn Vô Ngôn, Ngô Nhĩ Thế, Lục Tịnh thượng nhân kỳ 3

Viễn đạo lao tương tống,
Thanh tôn tạm đắc đồng.
Cô phàm thu Lĩnh ngoại,
Phiến vũ tịch dương trung.
Tế nhị hàn hoa diễm,
Phồn chi vãn lệ hồng.
Thiên nam do vạn lý,
Hà xứ thác chinh hồng.

Bành Tôn Duật

+++++++

Lĩnh ngoại : tức Lĩnh Nam, địa khu phía nam núi Ngũ Lĩnh.

+++++++


廣陵曉發別孫無言吳爾世六淨上人其三

遠道勞相送，
清樽暫得同。
孤帆秋嶺外，
片雨夕陽中。
細蕊寒花艷，
繁枝晚荔紅。
天南猶萬里，
何處托征鴻。

彭孫遹
詩詞索引彭孫遹-五律1

+++++++


Buổi sáng chia tay Tôn Vô Ngôn, Ngô Nhĩ Thế, thượng nhân Lục Tịnh đi khỏi Quảng Lăng kỳ 3

Đường xa tiễn đưa an ủi,
Cùng nhau nâng chén rượu trong.
Núi thu buồm đơn qua khỏi,
Bóng chiều mưa xuống chập chùng.
Cuối mùa lệ chi còn đỏ,
Hàn hoa nhuỵ nhỏ đơm bông.
Vạn dặm trời nam xa tít,
Về đâu gửi cánh chim hồng.

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Tống Tôn Giới Phu quy Việt Châu

Tô đài triêu cực mục,
Phương thảo biến giao nguyên.
Do tác Ngô cung sắc,
Năng tiêu Việt khách hồn.
Oanh thanh di tạp thụ,
Hoa khí mãn ly tôn.
Khứ trục xuân giang thuỷ,
Tuỳ triều đáo lý môn.

Bành Tôn Duật

+++++++


送孫介夫歸越州

蘇臺朝極目，
芳草遍郊原。
猶作吳宮色，
能銷越客魂。
鶯聲移雜樹，
花氣滿離樽。
去逐春江水，
隨潮到里門。

彭孫遹
詩詞索引彭孫遹-五律1

+++++++


Tiễn Tôn Giới Phu về Việt Châu

Nhìn về Tô đài mút mắt,
Cỏ thơm mọc khắp đồng xanh.
Cung Ngô như còn màu sắc,
Khách Việt hồn muốn tan tành.
Tiếng oanh chuyển trong cây rậm,
Ly bôi hoa ngát hương quanh.
Đuổi theo sông xuân triều nước,
Trở về quê cũ Việt thành.

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Tư Việt nhân - Đề Dư thị nữ tử tú Tây Tử hoán sa đồ, đồng Trình Thôn, Nguyễn Đình tác


Phách tiên ti,
Tả mỹ tần,
Y nhiên nam quốc phinh đình.
Thạch bạn hoán sa kim tại phủ,
Khê lưu do vị nhân thanh.

Hưng vong Ngô Việt mi tần thượng.
Si Di uổng chú di tượng.
Nhật mộ Bách Hoa châu hạ lộ,
San san bộ tiệp dư hưởng.

Bành Tôn Duật

+++++++


思越人－題余氏女子繡西子浣紗圖，同程村、阮亭作。


擘仙絲，
寫美矉，
依然南國娉婷。
石畔浣紗今在否，
溪流猶為人清。

興亡吳越眉顰上。
鴟夷枉鑄遺像。
日暮百花洲下路，
珊珊步屧餘響。

彭孫遹
詩詞索引彭孫遹-詞5

+++++++


Tư Việt nhân - Đề tranh vẽ Tây Tử giặt lụa do con gái Dư thị thêu, cùng Trình Thôn, Nguyễn Đình làm.


Tơ tiên thêu nét nhíu mày,
Mỹ nhân Nam quốc chính là nơi đây.
Bên bờ giặt lụa nay đâu,
Vì người nước vẫn chảy màu xanh trong.

Si Di để tượng uổng công,
Việt Ngô được mất trong vòng mày nhăn.
Bách Hoa xưa dạo bước chân,
Còn nghe tiếng guốc leng keng trong chiều.

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Ức Vương Tôn - Hàn thực

Lê vân a na liễu vân tà,
Nhàn ỷ cao lâu sổ loạn nha,
Trù trướng Vương Tôn thiên nhất nha.
Bất quy gia,
Phong vũ niên niên táng lạc hoa.

Bành Tôn Duật

+++++++

Lê vân 梨雲 : chỉ hoa lê, lấy tích Vương Kiến 王建 đời Đường nằm mộng thấy hoa lê nhẹ nhàng tha thướt, nhiều như mây.

Vương Tôn 王孫 : Nhân vật thời Chiến Quốc, hay đi chơi xa, không về nhà.

+++++++


憶王孫－寒食

梨雲婀娜柳雲斜，
閑倚高樓數亂鴉，
惆悵王孫天一涯。
不歸家，
風雨年年葬落花。

彭孫遹
詩詞索引彭孫遹-詞1

+++++++


Ức Vương Tôn - Hàn thực

Liễu nghiêng nghiêng hoa lê tha thướt,
Lầu cao nhìn quạ loạn bay qua.
Buồn vì lẽ Vương Tôn xa cách,
Không về nhà còn mãi trời xa.
Năm năm mưa gió dập vùi hoa.

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Tống Diệu Công nhập Khuông Lư

Điều điều lĩnh thụ cách phong yên,
Dĩ hữu hàn mai phát tuế tiền.
Dục chiết nam chi tặng hành khách,
Thử trung chân ý cánh thuỳ truyền.

Bành Tôn Duật

+++++++

Khuông Lư cũng là Khuông sơn 匡山, Lư sơn 廬山, thuộc thị trấn Lư Sơn, Cửu Giang, tỉnh Giang Tây.

+++++++


送覞公入匡廬

迢迢嶺樹隔風煙，
已有寒梅發歲前。
欲折南枝贈行客，
此中真意更誰傳。

彭孫遹
詩詞索引彭孫遹-七絶2

+++++++


Tiễn Diệu Công vào Khuông Lư


Cây rừng xa tách gió sương,
Hàn mai năm mới toả hương trước kỳ.
Bẻ cành nam tặng người đi,
Chân tâm thành ý ai di chuyển dùm.

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Xú nô nhi lệnh - Vũ song độc Hối Am điếu tì bà nhạc phủ.


Tòng đầu tế sổ thương tâm sự,
U oán tì bà.
Ai phách Hồ già.
Nhất đại hồng nhan vạn lý sa.

Trầm ngâm yểm quyển sầu vô hạn,
Phong náo song sa.
Vũ tích diêm nha.
Kiệp điệp đa tình khổ tuẫn hoa.

Bành Tôn Duật

+++++++


醜奴兒令－雨窗讀悔庵弔琵琶樂府


從頭細數傷心事，
幽怨琵琶。
哀拍胡笳。
一代紅顏萬里沙。

沉吟掩卷愁無限，
風鬧窗紗。
雨滴簷牙。
蛺蝶多情苦殉花。

彭孫遹
詩詞索引彭孫遹-詞2

+++++++


Xú nô nhi lệnh - Bên song mưa đọc bài nhạc phủ Hối Am điếu tì bà.


Chuyện thương tâm từ đầu chất ngất,
Tì bà hận sầu u uất.
Hồ già cung điệu bi ai.
Kiếp hồng nhan chôn đời sa mạc.

Trầm ngâm xếp sách buồn vô hạn,
Gió động màn the.
Mưa giọt hiên nhà.
Bướm đa tình làm khổ chết hoa.

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Việt Đài hoài cổ

Hoang đài hạ kiến hải vân đê,
Ca Vũ cương tiền nhật hướng tê.
Nhất tự Việt vương thông sứ hậu,
Kỷ hồi phong hoả chiếu Hoàng Khê?

Bành Tôn Duật

+++++++

Ca Vũ cương 歌舞岡: Đài ca múa ở Việt Đài trên Việt Tú sơn, tương truyền hàng năm vào mồng 3 tháng 3 âm lịch, Triệu Vũ Đế 趙武帝 (tức Triệu Đà 趙佗) thường lên Việt Đài, quan viên tổ chức cho dân chúng ca múa trên Ca Vũ cương để thưởng lãm.

Hoàng Khê 湟谿: tức Hoàng Khê quan 湟谿關, cửa ải trọng yếu nằm trên con đường duy nhất từ bắc xuống nam hoặc nam lên bắc giữa Việt và Sở xưa, nằm cạnh trạm Hoàng Thuỷ 湟水, nay là vùng giáp giới giữa phía nam huyện Lan Sơn 蘭山, tỉnh Hồ Nam và tây bắc huyện Liên 連, tỉnh Quảng Đông 廣東. Thời đó các thương nhân, quan viên, dân chúng hoặc quân đội từ bắc muốn vào đất Việt phải đi qua cửa ải nầy, các thi nhân như Hàn Dũ, Lưu Vũ Tích, Liễu Tông Nguyên từ Trường An bị đày xuống nam, qua đây đều có ghi thơ lưu biệt.

+++++++



越臺懷古

荒臺下見海雲低，
歌舞岡前日向西。
一自越王通使後，
幾回烽火照湟谿。

彭孫遹
詩文索引彭孫遹-七絶2

+++++++


Nhớ Việt Đài xưa

Mây biển thấp từ đài hoang nhìn xuống,
Nơi múa ca mặt trời ngả hướng tây.
Kể từ khi Việt Vương cho thông sứ,
Đã mấy lần chinh chiến Ải Hoàng nầy ?

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Nhãn nhi mị - Thu tứ

Không giai dạ vũ tích tâm đầu.
Lương nhạn quá tây lâu.
Nhất hành thu sắc,
Thập phần quy tứ,
Vạn điểm ly sầu.

Tự bị phù danh ky bán hậu,
Trường tự đoạn bồng lưu.
Thê thê song chử,
Mông mông tàn nguyệt,
Diểu diểu cô chu.

Bành Tôn Duật

+++++++


眼兒媚－秋思

空階夜雨滴心頭。
涼雁過西樓。
一行秋色，
十分歸思，
萬點離愁。

自被浮名羈絆後，
長似斷蓬流。
凄凄雙杵，
朦朦殘月，
渺渺孤舟。

彭孫遹
詩詞索引彭孫遹-詞5

+++++++


Nhãn nhi mị - Cảm xúc mùa thu

Thềm vắng mưa đêm giọt xuống tim.
Hồng nhạn qua lầu tây.
Trời thu một hàng,
Mười phần nhớ quê,
Vạn sầu cách chia.

Tự vướng danh hư trói buộc vội,
Như cỏ bồng đứt trôi.
Hai chày buồn thảm,
Trăng tàn mờ mịt,
Thuyền lẻ xa xôi.

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Đề hoạ

Mạch đầu liễu sắc ám tam tam,
Dục tả ly tình nhẫn lệ giam.
Xuân nhạn khả liên tề hướng bắc,
Na kham du tử tại Giang Nam.
Vũ hiết dao thiên thuỷ khí tinh,
Thụ liên tăng ốc nhạn liên đinh.
Tùng phong tắc tắc hành nhân thiểu,
Vân bạch sơn thanh lãnh hoạ bình.
Xuân phong thiên mạch thảo sơ bình,
Viễn tụ yên phù tế vũ tình.
Bạch ốc môn tiền ô cữu thụ,
Tịch dương cao hạ giá cô thanh.
Mộng hồi tây vọng bích sơn vi,
Nhất thuỷ tà dương điểu bất phi.
Dục thái thanh hoàng liên tử diệp,
Ký quân tiên chế ngoạ vân y.
Lục bãi dương chi sinh bạch yên,
Mao đường thâm yểm bán khê biên.
Nhị niên đạp tuyết Yên đài bạn,
Cô phụ mai hoa nguyệt ảnh miên.
Dương bạch hoa phi Sở thuỷ đông,
Trúc lâm tây chuyển trúc kiều thông.
Biên chu tái tửu xung yên khứ,
Nhất lộ Tiêu Tương bát mặc trung.
Cốc khẩu nhàn nhàn vân khí thu,
Tùng sam cao hạ tự thành khâu.
Thảo đường thả hỉ Chung Nam ngoại,
Thúc bạch vô lao nhậm bạch đầu.
Tiêu sơ trúc mộc ỷ giang tân,
Thạch cước phi toa phất lãng tân.
Nhất đới viễn sơn hàm lạc nhật,
Thảo đình thu ảnh đạm vô nhân.

Ngô Lịch

+++++++

Ngô Lịch 吳歷 (1632-1718) tự Ngư Sơn 漁山, hiệu Đào Khê cư sĩ 桃溪居士, Mặc Tỉnh đạo nhân 墨井道人, quê Thường Thục 常熟,
Giang Nam 江南 (nay thuộc Giang Tô 江蘇). Thuở nhỏ học thơ văn ở Tiền Khiêm Ích 錢謙益, học vẽ từ Vương Giám 王鑑,
Vương Thời Mẫn 王時敏. Về sau nổi tiếng, chuyên về thi, hoạ, thư pháp, khắc trên tre gỗ, và giỏi cả cổ cầm,
trống. Ông cũng là một nhà truyền giáo của Ki Tô giáo.

+++++++

Ngoạ vân 臥雲: chỉ ẩn cư.

Yên đài 燕臺: cũng gọi là Hoàng Kim đài 黃金臺, Chiêu hiền đài 招賢臺, Hiền sĩ đài 賢士臺, do Yên Chiêu Vương thời Chiến Quốc xây tại đông nam huyện Dịch, Hà Bắc, để chiêu nạp người tài.

Bát mặc 潑墨: chỉ tranh thuỷ mặc, vẽ bằng mực thời xưa.

Thúc bạch 束帛: bó lụa, xưa thường dùng để làm lễ vật ra mắt, thăm hỏi, hối lộ... Mỗi bó thường gồm 5 tấm lụa.

Thạch cước 石腳: chân bờ đá, chân núi.

+++++++


題畫

陌頭柳色暗毿毿，
欲寫離情忍淚緘。
春雁可憐齊向北，
那堪游子在江南。
雨歇遥天水氣腥，
樹連僧屋雁連汀。
松風謖謖行人少，
雲白山青冷畫屏。
春風阡陌草初平，
遠岫烟浮細雨晴。
白屋門前烏桕樹，
夕陽高下鷓鴣聲。
夢回西望碧山微，
一水斜陽鳥不飛。
欲採青黄蓮子葉，
寄君先製臥雲衣。
綠擺楊枝生白烟，
茅堂深掩半溪邊。
二年踏雪燕臺畔，
辜負梅花月影眠。
楊白花飛楚水東，
竹林西轉竹橋通。
扁舟載酒沖烟去，
一路瀟湘潑墨中。
谷口閑閑雲氣收，
松杉高下自成丘。
草堂且喜終南外，
束帛無勞任白頭。
蕭疏竹木倚江濱，
石腳披莎拂浪新。
一帶遠山銜落日，
草亭秋影澹無人。

吳歷
晚晴簃诗汇-卷三十九

+++++++


Đề tranh

Liễu buông rũ ám đầu đường,
Không kham được lệ vấn vương ly tình.
Nhạn hàng hướng bắc vào xuân,
Mà thân du tử ngập ngừng Giang Nam.
Nước tanh trời rộng mưa tan,
Cây liền chùa cổ nhạn tràn bãi sông.
Đường im xào xạc ngàn thông,
Núi xanh mây trắng như trong hoạ đồ.
Gió xuân cỏ mọc đầu bờ,
Lũng xa mưa tạnh khói vờ vật quanh.
Cây ô cữu trước nhà tranh,
Giá cô kêu lúc chênh vênh chiều tà.
Nhìn tây dáng núi mờ xa,
Chim không bay, bóng ác đà trên sông.
Sen xanh với những búp hồng,
Gửi anh để kết áo chùng ẩn cư.
Liễu xanh sương trắng hững hờ,
Một gian nhà cỏ bên bờ suối tiên.
Hai năm đạp tuyết đài Yên,
Dưới mai phụ giấc cô miên trăng vàng.
Liễu tơ bay bến Sở giang,
Về tây rừng trúc đi sang trúc kiều.
Sương mờ thuyền rượu hắt hiu,
Như tranh thuỷ mặc dưới chiều Tiêu Tương.
Đầu hang mây tụ bên sườn,
Tùng sam trên dưới mọc vươn thành chòm.
Thảo đường vui cảnh Chung Nam,
Lễ vật dễ, công việc kham bạc đầu.
Bến sông cây cối nhạt màu,
Sóng va chân đá cỏ khâu dập dềnh.
Chiều tàn núi biếc buồn tênh,
Dưới thu chẳng một ai bên thảo đình.

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Giang hành tạp vịnh thập thủ kỳ 02 - Thôn đăng

Đà lâu trầm tịch chiếu,
Thú cổ giới hoàng hôn.
Kỷ xứ do đăng hoả,
Thuỳ gia vị bế môn.
Vựng ngưng bình dã vụ,
Hồng lạc nhất giang ngân.
Lãng tụng Tuyên Thành cú,
Chung tiêu cảnh mộng hồn.

Trần Cung Doãn

+++++++


江行雜詠十首其二－村燈

舵樓沉夕照，
戍鼓戒黃昏。
幾處猶燈火，
誰家未閉門。
暈凝平野霧，
紅落一江痕。
朗誦宣城句，
終宵耿夢魂。

陳恭尹
詩詞索引陳恭尹-五律18
++++++++


Mười bài tạp vịnh khi đi thuyền trên sông kỳ 02 - Đèn trong xóm

Bóng chiều chìm nơi buồng lái,
Trống đồn báo hiệu hoàng hôn.
Đèn thắp vài nơi trong xóm,
Nhà ai cửa mở vẫn còn.
Sương đồng đọng ngưng ánh sáng,
Tà dương để ngấn đầy sông.
Câu thơ Tuyên Thành đọc lớn,
Suốt đêm mộng sáng trong hồn.

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Giang hành tạp vịnh thập thủ kỳ 07 - Lô yên

Tiệm hiệp khê trung lộ,
Ngư tiều cộng thử đinh.
Sơn bàn yên lũ trực,
Thiên áp địch miêu thanh.
Hạ mạch xuy tân thục,
Xuân dư hoả thượng huỳnh.
Chu hành vô nhất sự,
Cấp thuỷ nghiệm trà kinh.

Trần Cung Doãn

++++++


江行雜詠十首其七－蘆煙

漸狹溪中路，
漁樵共此汀。
山盤煙縷直，
天壓荻苗青。
夏麥炊新熟，
春畬火尚熒。
舟行無一事，
汲水驗茶經。

陳恭尹
詩詞索引陳恭尹-五律18

+++++++


Mười bài tạp vịnh khi đi thuyền trên sông kỳ 07 - Sương khói bãi lau

Dòng suối càng ngày càng hẹp,
Ngư tiều trên bãi cộng sinh.
Núi vòng khói bay lên thẳng,
Trời nén đám lau mầm xanh.
Lúa mạch hè thổi cơm mới,
Ruộng xuân lửa đom đóm quanh.
Đi thuyền không làm gì cả,
Nấu nước giảo nghiệm trà kinh.

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Giang hành tạp vịnh thập thủ kỳ 08 - Cô tự

Cô tự năng cao hạ,
Trường Giang dữ thổ thôn.
Tiểu như viên hữu vật,
Thâm tác hải triều môn.
Lôi điện sinh tình trú,
Ngư long tụ thạch căn.
Vãng lai chu bất bạc,
Tâm khiếp nộ đào bôn.

Trần Cung Doãn

+++++++


江行雜詠十首其八－孤嶼

孤嶼能高下，
長江與吐吞。
小如園囿物，
深作海潮門。
雷電生晴晝，
魚龍聚石根。
往來舟不泊，
心怯怒濤奔。

陳恭尹
詩詞索引陳恭尹-五律18

+++++++


Mười bài tạp vịnh khi đi thuyền trên sông kỳ 08 - Đảo lẻ loi

Đảo lẻ nhô lên hạ xuống,
Nuốt nhả bởi nước Trường Giang.
Giống vườn có người thú ở,
Cửa biển triều lấn dọc ngang.
Sấm chớp ngay giữa ngày tạnh,
Rồng cá tụ tập đáy hang.
Tới lui thuyền không dám đậu,
Sóng dữ đuổi chạy tan hàng.

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Hoài cổ thập thủ kỳ 01 - Yên đài

Yên nam Yên bắc chiến tranh dư,
Bạch thảo man man tuyết sắc sơ.
Hà độ kiên băng thông Hạ Bác,
Quan môn sa lộ tẩu Cư Tư.
Tử cầu mã cốt ngôn chung nghiệm,
Sinh chấm Tần hung kế dĩ sơ.
Do hữu hưng vong sổ hàng lệ,
Dạ lai đàn dữ Nhạc quân thư.

Trần Cung Doãn

+++++++

Yên đài 燕臺 tức Hoàng Kim đài 黄金臺, dựng năm 311 trước công nguyên. Yên Chiêu Vương 燕昭王 cho xây Hoàng Kim đài bên bờ sông Dịch để chiêu hiền đãi sĩ, nhiều người tài đến giúp sức như Nhạc Nghị 樂毅, Trâu Diễn 鄒衍, Kịch Tân 劇辛.

+++++++

Hạ Bác 下博: tên đất nay thuộc thành phố Hành Thuỷ 衡水, tỉnh Hà Bắc 河北, xưa nằm trong đất Yên.

Cư Tư 居胥: tức núi Lang Cư Tư 狼居胥, núi Khẳng Đặc sơn 肯特, nằm phía đông bắc Ngoại Mông. Thời Tây Hán, Hoắc Khứ Bệnh đánh Hung Nô đã đến núi nầy, làm lễ tế trời đất trên núi Lang Cư Tư.

Mã cốt 馬骨: xương ngựa chết. Xưa một ông vua nọ muốn mua thiên lý mã, yết bảng ba năm vẫn chưa có ngựa, một hôm có người đem xương một con ngựa quý đã chết đến bán, vua nổi giận, bảo cần ngựa sống, không cần ngựa chết. Người đó nói nếu vua mua ngựa chết với giá cao thì sẽ có nhiều người đem ngựa sống đến bán, vua trả 500 vàng. Đúng vậy chỉ thời gian ngắn sau, vua mua được nhiều thiên lý mã.

Sinh chấm Tần hung 生揕秦胸: dùng thích khách giết vua Tần, tức nói về Kinh Kha, Tần Vũ Dương đi hành thích Tần Thuỷ hoàng nhưng thất bại.

Nhạc quân thư 樂君書: sách lược, mưu kế của Nhạc Nghị 樂毅 trình với vua Yên cải tổ chính trị, quân sự, kinh tế, để làm nước mạnh dân giàu, rồi đánh Tề phá Triệu.

+++++++


懷古十首其一－燕臺

燕南燕北戰爭餘，
白草漫漫雪色初。
河渡堅冰通下博，
關門沙路走居胥。
死求馬骨言終驗，
生揕秦胸計已疏。
猶有興亡數行淚，
夜來彈與樂君書。

陳恭尹
詩文索引陳恭尹-七律2

+++++++


Mười bài hoài cổ kỳ 01 - Đài Yên

Chiến tranh khắp Yên nam Yên bắc,
Cỏ mênh mông tuyết trắng phủ sơ.
Bến sông băng dòng xuôi Hạ Bác,
Cửa ải qua sa mạc Cư Tư.
Xương ngựa quý, chết nhưng hiệu nghiệm,
Sát vua Tần, người sống kế hư.
Chuyện được mất khiến rơi nước mắt,
Lệ nhỏ đêm đọc Nhạc quân thư.

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Hoài cổ thập thủ kỳ 10 - Tuỳ cung

Cốc Lạc thông Hoài nhật dạ lưu,
Chử hà cung thụ bất tằng thu.
Thập niên sĩ nữ hà biên cốt,
Nhất tiếu quân vương kính lý đầu.
Nguyệt hạ hồng nghê sinh thuỷ điện,
Thiên trung ti quản tại mê lâu.
Phồn hoa vãng sự Hàn câu ngoại,
Phong khởi dương hoa vô nã sầu.

Trần Cung Doãn

+++++++

Cốc Lạc thông Hoài: hai sông Cốc và Lạc được Tuỳ Dượng Đế 隋煬帝 cho đào kênh dẫn thông ra Hoàng Hà, rồi tại Bản Chử (trấn Tỉ Thuỷ 汜水, thành phố Huỳnh Dương 滎陽, tỉnh Hà Nam) đào cho Hoàng Hà thông sông Hoài.

Thập niên: hơn mười năm tại vị, Tuỳ Dượng Đế cho đào kinh Vận Hà 運河, làm thuyền rồng (long chu 龍舟) giống như cung điện nổi trên mặt nước (thuỷ điện 水殿), cho trồng dương liễu suốt hai bờ để đi tuần miền đông và xuống Giang Nam. Không biết bao nhiêu bá tánh phục vụ, thanh niên nam nữ chết rất nhiều chôn xác hai bên sông.

Nhất tiếu: Tuỳ Dượng Đế có lần soi gương, cười to nói với Tiêu hậu 蕭后: “Đầu cổ nầy có ai chặt được không?”, người đương thời cho là điềm xấu, sẽ chết không xa.

Thuỷ điện: tức thuyền rồng, trăng soi đảo ảnh dưới nước giống cầu vồng. Ca nhạc réo rắt như nhạc do tiên nữ từ trời xuống lầu mê.

Hàn câu: kênh đào nối ba sông Nghi hà 沂河, Thuật hà 沭河, Tứ hà 泗河 với Hoài hà 淮河 do Ngô Phù Sai 吳夫差 cho đào khoảng 486 tr.CN - 484 tr.CN, bắt đầu từ dưới chân Hàn Thành 邗城 ở Dương Châu lên bắc, qua hồ Phàn Lương 樊梁, hồ Xạ Dương 射陽, luyện tập thuỷ quân để tranh bá với nước Tấn, nước Tề. Những triều đại sau đào vét và tu bổ dùng cho quân sự và nông nghiệp.

+++++++


懷古十首其十－隋宮

穀洛通淮日夜流，
渚荷宮樹不曾秋。
十年士女河邊骨，
一笑君王鏡裏頭。
月下虹蜺生水殿，
天中絲管在迷樓。
繁華往事邗溝外，
風起楊花無那愁。

陳恭尹
詩文索引陳恭尹-七律3

+++++++


Mười bài hoài cổ kỳ 10 - Cung nhà Tuỳ

Ngày đêm Lạc Cốc chảy ra Hoài,
Cây triều sen bãi mãi xanh tươi.
Mười năm sông trắng xương nam nữ,
Một tiếng cười soi kiếng cổ đầu.
Thuỷ điện trăng vờn thành hình mống,
Trời cao nhạc trổi hắt xuống lầu.
Hàn câu mất dấu phồn hoa cũ,
Gió nổi hoa dương chẳng hết sầu.

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Tống Khuất Ông Sơn

Vạn lý hoàn gia trước thái y,
Tam xuân trù trướng biệt từ vi.
Kỳ quân đắc tự hàm lô nhạn,
Bán tuế nam phi bán bắc phi.

Trần Cung Doãn

+++++++

Khuất Ông Sơn tức Khuất Đại Quân 屈大均 (1630-1696), tự Ông Sơn 翁山.

Thái y 彩衣: áo quần nhiều màu. Tích Lão Lai 老萊 người nước Sở rất có hiếu với cha mẹ, tuy đã 70 tuổi nhưng khi cha mẹ buồn, mặc quần áo loè loẹt nhảy múa cho cha mẹ vui.

Tam xuân: tức “Tam xuân huy” 三春暉, ánh nắng ấm áp của mùa xuân, chỉ lòng mẹ thương con. Lấy từ bài thơ Du tử ngâm 遊子吟 của Mạnh Giao 孟郊 đời Đường: “Thuỳ ngôn thốn thảo tâm, Báo đắc tam xuân huy” 誰言寸草心，報得三春暉 (Ai nói tấm lòng tấc cỏ, Báo được nắng ấm ba xuân).

Hàm lô nhạn 銜蘆雁: nhạn ngậm cỏ lau. Vào mùa lạnh chim nhạn bay về nam tránh lạnh, đến mùa xuân ấm lại bay lên miền bắc. Vì ở miền nam nhiều đồ ăn, nhạn mập không bay cao được nên phải ngậm lau để tự vệ đối với loại tên bắn có buộc sợi tơ. Khuất Đại Quân về nam thăm cha mẹ, bạn hữu, nhưng không ở lâu quay trở lại miền bắc nên tác giả ví như chim nhạn.

+++++++


送屈翁山

萬里還家着彩衣，
三春惆悵別慈闈。
期君得似銜蘆雁，
半歲南飛半北飛。

陳恭尹
詩文索引陳恭尹-七絶1

+++++++


Tiễn Khuất Ông Sơn

Áo màu vạn dặm về nhà,
Ba xuân rồi, biệt mẹ già buồn đau.
Chờ anh như nhạn ngậm lau,
Nửa năm lên bắc mới quày xuống nam.

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Xích Bích chu trung ca

Tào gia lão man giảo nhi vũ,
Bách vạn qua mâu há Kinh thổ.
Chuế yêm tiểu xú di quần hùng,
Đương thời ý khí vô Giang Đông.
Giang Đông thiếu niên kiếm chước án,
Khu phong tẩu hoả Ô Lâm ngạn.
Bắc thuyền yên tẫn Tây Thục đô,
Ngô vương cung điện phi xích ô.
Thuỳ vi thử mưu Cát dữ Chu,
Lưỡng lang niên kỷ nhị thập đầu.
Hùng đồ dĩ hĩ vật thuỳ đạo,
Xích Bích chu trung nhân dĩ lão.

Trần Cung Doãn

+++++++

Chuế yêm tiểu xú 贅閹小醜: kẻ xấu xí con của hoạn quan, nô bộc, chỉ Tào Tháo. Trần Lâm 陳琳 khi làm hịch cho Viên Thiệu 袁紹 đánh Tào, viết: “Tư không Tào Tháo chuế yêm di xú, bổn vô ý đức” 司空曹操贅閹遺醜本無懿德 (Tư không Tào Tháo, con kẻ hoạn quan, bản chất vô đạo đức).

Giang Đông 江東: thời đó các quan lại Giang Đông, nhất là các quan văn đều muốn hàng Tào Tháo, bàn định thúc giục Tôn Quyền đầu hàng. Quyền hỏi kế Chu Du, người nắm quân đội khắp Giang Đông. Du quyết đánh không hàng, Tôn Quyền bèn rút gươm chém đứt cạnh bàn, nói rằng nếu ai còn nói đến việc đầu hàng, hãy lấy cái bàn làm gương.

Ô Lâm ngạn 烏林岸: bờ rừng Ô Lâm, nơi Tào Tháo bị phục binh đánh phải bỏ chạy.

Xích ô 赤烏: quạ thành màu đỏ khi bay dưới mặt trời chiều. Chu Du đóng và luyện quân tại hồ Cam Đường 甘棠, Bồn Thành 湓城, Cửu Giang 九江, một hôm phó tướng Trình Phổ 程普 thấy bầy quạ bay qua quân doanh, đỏ rực dưới bóng chiều bèn nói rằng đó là điềm tốt, ra quân thắng lớn (“Xích ô trình thuỵ, tất hữu đại tiệp” 赤烏呈瑞，必有大捷), quân sĩ hăng hái ra trận. Thời xưa cho rằng thấy quạ đỏ là điềm tốt.

Cát dữ Chu 葛與周: Gia Cát Lượng và Chu Du.

+++++++


赤壁舟中歌

曹家老瞞狡而武，
百萬戈矛下荊土。
贅閹小醜夷群雄，
當時意氣無江東。
江東少年劍斫案，
驅風走火烏林岸。
北船煙燼西蜀都，
吳王宫殿飛赤烏。
誰爲此謀葛與周，
兩郎年幾二十頭。
雄圖已矣勿誰道，
赤壁舟中人已老。

陳恭尹
詩文索引陳恭尹-古風2

+++++++


Bài ca khi trong thuyền ở Xích Bích

Tào tuy mạnh nhưng đầy gian trá,
Trăm vạn quân xuống phá Kinh Châu.
Con kẻ hoạn diệt thâu lãnh chúa,
Giang Đông thời lực trói khí suy.
Gươm chém bàn thiếu niên uy vũ,
Gió lửa lên rượt đuổi Ô Lâm.
Đốt thuyền bắc khói hầm Tây Thục,
Điện vua Ngô đỏ rực quạ bay.
Mưu từ kẻ cao tay Chu Cát,
Ngoài hai mươi tuổi trạc cả hai.
Tài thao lược đừng ai bàn chỉnh,
Người trong thuyền Xích Bích đã già.

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Ngục trung tạp kỷ nhị thập lục thủ kỳ 01

Linh thác minh chung dạ,
Tinh hà cảnh mộ thu.
Đãn lệnh khuê vị điếm,
Hưu vấn trữ tằng đầu.
Đông hải nhưng Tần đế,
Nam quan hiệu Sở tù.
Thử thân tường bất hạ,
Hà xứ học khinh âu.

Trần Cung Doãn

+++++++

Trần Cung Doãn hoạt động trong phong trào phản Thanh phục Minh từ 1651 đến 1654 tại các vùng Phúc Kiến, Giang Tây, Chiết Giang, Giang Tô khi mới 20 tuổi. Ông bị bắt đi tù năm 1678 (47 tuổi) vì tình nghi có tham gia vào loạn Tam Phiên 三藩. Nhưng hơn nửa năm sau được thả vì không có bằng cớ, ông về định cư tại Quảng Châu, Quảng Đông cho đến khi mất năm 69 tuổi.

+++++++

Khuê vị điếm: ngọc khuê chưa bị vấy bẩn, tì vết, chỉ người trung trinh ngay thẳng. Kinh thi - Đại nhã: “Bạch khuê chi điếm, thượng khả ma dã; Tư ngôn chi điếm, bất khả vi dã” 白圭之玷，尚可磨 也；斯言之玷，不可為也 (Bạch khuê có vết, có thể tẩy sạch; Lời nói ti tiện, không thể xoá hết).

Trữ tằng đầu: ném thoi dệt bỏ chạy. Tích mẹ Tăng Sâm đang ngồi dệt, một người đi qua nói Tăng Sâm giết người, bà không tin bảo con ta đạo đức không thể có. Người thứ hai nói Tăng Sâm giết người, bà vẫn không tin. Đến khi người thứ ba bảo Tăng Sâm giết người, bà hoảng sợ ném con thoi, vượt tường bỏ chạy. Ở đây tác giả muốn nói việc chống lại quân Thanh là có chính nghĩa, không việc gì phải bỏ dở mà phải tiếp tục.

Đông hải nhưng Tần đế: tích Lỗ Trọng Liên 魯仲連 chống nhà Tần, nói rằng thà nhảy xuống Đông hải tự sát còn hơn đầu hàng Tần.

Nam quan hiệu Sở tù: mũ nước Sở (ở miền nam), chỉ người tù. Thời Xuân Thu, hai nước Trịnh, Sở đánh nhau. Sở thua, Trịnh bắt nhiều tù binh, trong đó có Chung Nghi 鍾儀 một tôn thất của Sở giỏi về đàn cổ cầm. Trịnh đem Chung Nghi hiến cho nước Tấn, vua Tấn hỏi tả hữu người đó là ai mà đội mũ miền nam. Tả hữu bảo đó là người nước Sở.

+++++++


獄中雜紀二十六首其一

鈴柝鳴終夜，
星河耿暮秋。
但令圭未玷，
休問杼曾投。
東海仍秦帝，
南冠號楚囚。
此身翔不下，
何處學輕鷗。

陳恭尹
詩文索引陳恭尹-五律5

+++++++


Hai mươi sáu bài ghi chép tạp cảnh trong tù kỳ 01

Suốt đêm cầm canh chuông mõ,
Ngân hà sáng rỡ cuối thu.
Ngọc khuê nếu chưa tì vết,
Đừng kêu bỏ dệt chạy mù.
Nhảy biển chẳng theo Tần đế,
Mũ Sở ta kẻ ở tù.
Thân nầy bay cao không xuống,
Nơi nào học kiểu hải âu.

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Ngục trung tạp kỷ nhị thập lục thủ kỳ 04

Viên phi kim bán nguyệt,
Giai tiết báo trùng dương.
Việt tục nhân đăng mộ,
Thu phong giá tại trường.
Thiên diêu duy kiến nhạn,
Địa khổ dĩ phi sương.
Thư trát tuân nhi bối,
Khê hoa kỷ xứ hoàng.

Trần Cung Doãn

+++++++


獄中雜紀二十六首其四

圜扉今半月，
佳節報重陽。
粵俗人登墓，
秋風稼在場。
天遙唯見雁，
地苦已飛霜。
書札詢兒輩，
溪花幾處黃。

陳恭尹
詩文索引陳恭尹-五律6

+++++++


Hai mươi sáu bài ghi chép tạp cảnh trong tù kỳ 4

Vào tù tính ra nửa tháng,
Mùa tốt báo hiệu trùng dương.
Tục Việt người người thăm mộ,
Gió thu lúa má tại trường.
Trời xa chỉ thấy mòng nhạn,
Đất khổ đã bay móc sương.
Thư tín hỏi nơi bầy trẻ,
Hoa khe mấy chỗ vàng hườm.

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Ngục trung tạp kỷ nhị thập lục thủ kỳ 09

Dĩ thị thương tâm khách,
Na kham thái tức thanh.
Cách tường lai đoạn tục,
Nhập nhĩ oán phân minh.
Thế tục xu khuynh hiểm,
Thần Châu thượng giáp binh.
Hà thì chiêm hoá nhật,
Thanh thảo ngục môn sinh.

Trần Cung Doãn

+++++++

Thần Châu: tức Trung thổ.

+++++++


獄中雜紀二十六首其九

已是傷心客，
那堪太息聲。
隔牆來斷續，
入耳怨分明。
世俗趨傾險，
神州尚甲兵。
何時瞻化日，
青草獄門生。

陳恭尹
詩文索引陳恭尹-五律6

+++++++


Hai mươi sáu bài ghi chép tạp cảnh trong tù kỳ 9

Khách thương tâm đã từng nạn khổ,
Không thể nghe những tiếng thở than.
Bên kia vách truyền qua đứt nối,
Lọt vào tai oán hận rõ ràng.
Người thế tục hùa theo chuyện ác,
Đất Thần Châu binh giáp hiên ngang.
Khi nào đến ngày dân hoan hỉ,
Cỏ tốt xanh cửa ngục mọc tràn.

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Ngục trung tạp kỷ nhị thập lục thủ kỳ 13

Cửu nguyệt hàn như thử,
Kim niên nhuận giác thôi.
Tiêu điều thiên ngoại vũ,
Phi sái Việt vương đài.
Phong định văn tân nhạn,
Nhân lai thuyết tảo mai.
Giang sơn liêu lạc xứ,
Đăng vọng kỷ thời khai.

Trần Cung Doãn

+++++++

Việt vương đài: đài do Triệu Đà cho xây, có di chỉ tại Quảng Châu, nơi tác giả bị tù.

+++++++


獄中雜紀二十六首其十三

九月寒如此，
今年閏較催。
蕭條天外雨，
飛灑粵王臺。
風定聞新雁，
人來說早梅。
江山寥落處，
登望幾時開。

陳恭尹
詩文索引陳恭尹-五律6

+++++++


Hai mươi sáu bài tạp ghi cảnh trong tù kỳ 13

Tháng chín trời lạnh như thế,
Năm nhuận giục giã tháng dài.
Mưa suốt ngoài trời tịch mịch,
Nước đổ xuống Việt Vương đài.
Gió ngưng tiếng nhạn nghe rõ,
Người đến nói sớm về mai.
Giang sơn đây nơi lưu lạc,
Lên nhìn lúc nào hoa khai.

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Thiên tịnh sa - Thu tứ

Khô đằng lão thụ hôn nha,
Tiểu kiều lưu thuỷ nhân gia,
Cổ đạo tây phong sấu mã.
Tịch dương tây hạ,
Đoạn trường nhân tại thiên nha.

Mã Trí Viễn

+++++++


天淨沙－秋思

枯籐老樹昏鴉，
小橋流水人家，
古道西風瘦馬。
夕陽西下，
斷腸人在天涯。

馬致遠
詩文索引馬致遠-詞

+++++++


Thiên tịnh sa - Thu tứ

Cây khô, cành cỗi, quạ chiều
Cầu chênh vênh nhỏ, nước reo trước nhà
Gió tây đường cũ ngựa già
Chiều buông, ruột đứt, người xa góc trời.

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Khánh tuyên hòa

Đầu chí hồ tung dữ thố huyệt，
Đa thiểu hào kiệt.
Đỉnh túc tam phân bán yêu chiết，
Ngụy gia？
Tấn gia？

Mã Trí Viễn

+++++++

Khánh tuyên hòa : tên điệu từ, điệu đơn gồm 22 chữ, 5 câu, 3 vần.

Hồ tung thố huyệt 狐蹤兔穴: dấu chồn hang thỏ, chỉ phần mộ.

+++++++


慶宣和

投至狐蹤與兔穴，
多少豪傑。
鼎足三分半腰折，
魏耶？
晉耶？

馬致遠
詩文索引馬致遠-詞

+++++++


Khánh tuyên hòa

Rồi cũng đến ổ chồn hang thỏ,
Ít nhiều bậc anh võ.
Chân vạc chia ba còng lưng phò,
Ngụy ư?
Tấn ư?

phanlang@www.tvvn

+++++++

+++++++

Dạ hành thuyền

Bách tuế quang âm như mộng điệp，
Trùng hồi thủ vãng sự kham ta.
Kim nhật xuân lai，
Minh triêu hoa tạ.
Cấp phạt trản dạ lan đăng diệt.

Mã Trí Viễn

+++++++

Như mộng điệp: lấy tích Trang Tử ngủ mơ thấy mình biến thành bướm, tỉnh dậy suy nghĩ mình hoá bướm hay bướm hoá thành mình; ý cho rằng cuộc đời như một trường huyễn mộng.
Cả bài muốn nói đời người như mộng mị như sương sớm, mau tàn tạ, hãy tìm thú vui để qua ngày đoạn tháng.

Phạt trản 罰盞: hoặc phạt tước 罰爵, chén đựng rượu để phạt nếu người tham dự phạm tửu lệnh.

Thi - Tiểu nhã - Tang hỗ:
Hủy quang kỳ cầu...
詩 - 小雅 - 桑扈:
兕觥其觩 ...

Trịnh Huyền chú: Huỷ quang: tức Phạt tước 罰爵, Phạt trản 罰盞, chén đựng rượu phạt. Xưa vương gia và quần thần yến ẩm, quần thần không được phạm luật hoặc vô lễ, có để sẵn chén rót rượu phạt, ai vi phạm sẽ áp dụng ngay.
Ở đây chỉ chén đựng rượu.

+++++++


夜行船

百歲光陰如夢蝶，
重回首往事堪嗟。
今日春來，
明朝花謝。
急罰盞夜闌燈滅。

馬致遠
詩文索引馬致遠-詞

+++++++


Dạ hành thuyền

Trăm năm tháng ngày như bướm mộng,
Quay đầu chuyện cũ nghĩ mà đau.
Hôm nay xuân đến,
Hoa rụng sáng sau.
Đêm tàn đèn tắt phạt rượu mau.

phanlang@www.tvvn

+++++++